(5.02.2021) Lekarze Porozumienia Zielonogórskiego apelują do hurtowni, dostarczających szczepionki przeciwko COVID-19 do przychodni POZ, o przestrzeganie terminów dostaw, a także o wcześniejszą informację, jeśli nie mogą ich dotrzymać. W mijającym tygodniu takie problemy pojawiły się w różnych regionach kraju, nie tylko dezorganizując pracę przychodni, ale także powodując stres pacjentów zapisanych na szczepienie. Tym większy, że jest to akurat grupa osób najstarszych, zasługujących na szczególne traktowanie.

- Telefoniczną informację o opóźnieniu dostawy, zaplanowanej na poniedziałek, otrzymaliśmy z hurtowni w piątek po południu - informuje Joanna Szeląg, lekarz rodzinny Porozumienia Zielonogórskiego, kierownik przychodni POZ w Białymstoku. - Według tych informacji, szczepionki miały do nas dotrzeć dzień później, czyli we wtorek. Mieliśmy niewiele czasu, by zmienić grafik i zawiadomić zapisanych na ten dzień pacjentów, ale zrobiliśmy to. We wtorek szczepionki nie dotarły, otrzymaliśmy je dopiero w środę. Pacjenci się denerwowali, zdezorientowane starsze osoby już zaczęły wątpić, czy kiedykolwiek dojdzie do szczepienia. W rezultacie szczepienia z całego tygodnia byliśmy zmuszeni przeprowadzić w ciągu dwóch dni. Wiązało się to nie tylko z „przestawieniem” naszych seniorów, ale też reorganizacją pracy zespołów szczepiennych. A przecież poza szczepieniami przyjmujemy też innych pacjentów.

Joanna Szeląg podkreśla, że seniorzy zapisani na szczepienia to nie spis nazwisk w tabelkach, ale ludzie - często niesamodzielni, potrzebujący pomocy bliskich. Są wśród nich osoby mieszkające samotnie, których dzieci brały urlopy i przyjeżdżały z odległych nieraz miejsc po to tylko, by zaprowadzić je do przychodni. Zmiana terminu w ostatniej chwili działa jak efekt domina - dezorganizując pracę i życie wielu osób.

- Jeśli już są problemy z logistyką, to przynajmniej warto się postarać i usprawnić komunikację. Czasem wystarczy telefon, pod warunkiem, że wykonany z wyprzedzeniem w granicach rozsądku. Szanujmy się nawzajem - dodaje lekarka. 

Rak jelita grubego jest jednym z najczęściej występujących nowotworów w Polsce. Pod względem częstości zachorowań zajmuje trzecie miejsce wśród mężczyzn i czwarte wśród kobiet. Jednocześnie stanowi drugą przyczynę zgonów na nowotwory wśród mężczyzn i trzecią wśród kobiet. W 2017 roku odnotowano 18 309 przypadków zachorowań. Najwięcej , bo 94% u osób po 50 roku życia. 

Nowotwór jelita grubego rozwija się powoli od kilku do nawet 10 lat. Dlatego tak ważne jest wykonanie badania przesiewowego pozwalającego na wykrycie wczesnego stadium u osób , które nie mają żadnych objawów choroby. Badaniem, które daje możliwość oceny jelita grubego jest kolonoskopia. Przed badaniem w ramach przygotowania chory przyjmuje preparaty przeczyszczające i pije duże ilości niegazowanej wody (ok. 4 l) celem oczyszczenia jelita. Badanie jest wykonywane wprowadzonym przez odbyt giętkim endoskopem. Umożliwia to obejrzenie błony śluzowej jelita grubego, wykrycie zmian i pobranie szczypczykami materiału do badania histopatologicznego. 

Od 2000 roku w Polsce funkcjonuje Program Badań Przesiewowych wczesnego wykrywania raka jelita grubego. Metodą z wyboru jest kolonoskopia wykonywana u osób bez objawów. Kolonoskopia przesiewowa jest bardzo czułym i dokładnym badaniem. Do osób zakwalifikowanych do przesiewowej kolonoskopii wysyłane są imienne zaproszenia, ale również nie posiadając zaproszenia można wykonać finansowaną przez NFZ kolonoskopię przesiewową, jeżeli spełnia się warunki kwalifikacji do Programu Badań Przesiewowych raka jelita grubego:
1. Osoby w wieku 50-65 lat niezależnie od wywiadu rodzinnego.
2. Osoby w wieku 40-49 lat–jeżeli posiadają krewnego pierwszego stopnia (ojciec, matka, dziecko), u którego rozpoznano raka jelita grubego.
3. Osoby w wieku 25-49 lat należące do rodziny z zespołem Lyncha potwierdzonym przez poradnię genetyczną (z Programu jest finansowane tylko pierwsze badanie).
4. Osoby w wieku 20-49 lat należące do rodziny z zespołem gruczolakowatej polipowatości rodzinnej potwierdzonym przez poradnię genetyczną (z Programu finansowane jest tylko pierwsze badanie).

Przesiewowa kolonoskopia wykonana u osoby bez objawów ma na celu wczesne wykrycie raka jelita grubego i zwiększenie szans chorego na skuteczne leczenie. Jak wiemy rak jelita grubego rozwija się długo. Oprócz złośliwego nowotworu jelita grubego częstym znaleziskiem są polipy. Nawet jeżeli nie zawierają komórek nowotworowych, są swego rodzaju „bombą z opóźnionym zapłonem”. To właśnie z polipów gruczolakowatych, które nie są złośliwe z czasem rozwija się rak jelita grubego. Szczególnie duże ryzyko stanowią polipy kosmkowe. Aż 40% z nich zawiera ognisko komórek nowotworowych. Ryzyko złośliwienia polipa wzrasta wraz z wielkością. Bardziej niebezpieczne są duże polipy. Ważny jest również sposób mocowania polipa do błony śluzowej. Uszypułowane są mniej groźne od tych na szerokiej podstawie. Badanie diagnostyczne jakim jest kolonoskopia może być wykorzystane jako metoda leczenia. Przy pomocy endoskopu można nie tylko zobaczyć, ale również usunąć większość polipów. Te, których nie da się pozbyć przy pomocy endoskopu są kwalifikowane do chirurgicznego wycięcia. 

Jeżeli podczas przesiewowej kolonoskopii zostaną znalezione polipy, konieczne jest kontrolne wykonanie badania. W zależności od rodzaju zmian ustala się termin kolonoskopii kontrolnej:
1. Gruczolak poniżej 1 cm z niewielką liczbą (1-2) pobranych do badania histopatologicznego zmian -czas do kontrolnej kolonoskopii 5-10 lat.
2. Gruczolak powyżej 1 cm, lub z zaawansowanymi zmianami w badaniu histopatologicznym , bez względu na wielkość–3 lata.
3. Nieuszypułowany gruczolak (na szerokiej podstawie), pofragmentowany- kontrolna kolonoskopia za 2-6 miesięcy.

Kolonoskopia jest badaniem inwazyjnym i jako takie może wiązać się z powikłaniami w postaci bólu, czy uszkodzenia ściany jelita grubego. Częstość wystąpienia powikłań to 1 przypadek na 1000. Można uniknąć dyskomfortu związanego z badaniem za pomocą krótkotrwałego znieczulenia. Bardzo duży wpływ na jakość badania ma stan przygotowania pacjenta. Niedostateczne oczyszczenie jelita może skutkować zmniejszoną wykrywalnością małych polipów o średnicy poniżej 5 mm oraz zmian zaawansowanych. Mimo, że przesiewowa kolonoskopia pozwala wykryć i usunąć „bomby z opóźnionym zapłonem” jakimi są polipy, lub wcześnie wykryć raka jelita grubego we wczesnym gwarantującym wyleczenie stadium, zgłaszalność na przesiewową kolonoskopię jest niewielka i w 2017 roku wyniosła poniżej 13%. W porównaniu z innymi krajami Europu jak Holandia czy Norwegia nie wypadamy dobrze.

Małgorzata Stokowska-Wojda

Od zawsze trwały poszukiwania eliksiru młodości. Zachowanie młodego wyglądu było ważne bez względu na pokolenia. Różnica polega na tym, że współcześnie walką z objawami starzenia nie zajmuje się alchemia a medycyna estetyczna. Iluzja polega na tym, by wygląd odbiegał od metryki.

Proces starzenia się rozpoczyna się około 25 roku życia. Początkowo jest niewidoczny dla oka, ale na poziomie komórek już zaczynają się zmiany.
Polegają one na:
1. Spadku aktywności biologicznej.
2. Zdolności do regeneracji.
3. Zmniejszonej odporności na stres komórkowy.

Proces starzenia i jego dynamika zależą zarówno od:
1. Indywidualnych predyspozycji uwarunkowanych genetycznie.
2. Wpływu środowiska zewnętrznego.

Procesy starzenia się mają miejsce we wszystkich tkankach. Te, które przebiegają w skórze odbijają się na naszym wyglądzie. Zmniejsza się aktywność komórek poszczególnych warstw naskórka i skóry, niektóre z komórek ulegają zanikowi. W skórze właściwej maleje ilość fibroblastów, które produkują kolagen warunkujący sprężystość skóry. Zmniejsza się nie tylko ilość włókien kolagenowych, ale zmienia się ich struktura. Włókna staja się grubsze, są nieregularnie rozmieszczone i tracą właściwości sprężyste. Zmiany zachodzą również w tkance podskórnej. Zmienia się liczba i układ komórek w tkance tłuszczowej. Wszystkie te mechanizmy prowadzą do wiotczenia i opadania tkanek zmieniając obrys twarzy.

Główną rolę w medycynie estetycznej polegającą na przywracaniu tkankom objętości, którą utraciły w związku z procesem starzenia się odgrywa kwas hialuronowy. Wypełnia pustkę powstałą w wyniku zaniku tkanki pozwalając stworzyć iluzję, że czas zwalnia. Jednak nie ma działania stymulującego na starzejące się tkanki.

Nowoczesna medycyna estetyczna znalazła lepsze rozwiązanie niż stosowanie wypełniaczy. Polega ono na zastosowaniu preparatów, które stymulują odnowę i naprawę tkanek. To już nie iluzja a prawdziwe odmładzanie. Nowoczesny eliksir młodości to biostymulatory tkankowe.

Niektóre z nich zsyntetyzowano w ubiegłym wieku, niektóre znane są od kilkunastu lat. Jednak w terapii przeciwstarzeniowej zaczęto używać ich od niedawna. Mikrocząsteczki biostymulatorów tkankowych wstrzykuje się do tkanki podobnie jak kwas hialuronowy. Cząsteczki te tworzą rusztowanie dla nowo powstających włókien kolagenowych. Ponadto pobudzają tkankę do produkcji nowych komórek, czyli odwracają proces starzenia się. Po stymulacji „odmłodzone” komórki produkują przede wszystkim kolagen typu I warunkujący wytrzymałość mechaniczną skóry, a nie kolagen typu III odpowiedzialny za włóknienie.

Większości biostymulatorów nie podaje się w okolice ust czy doliny łez. Doskonale natomiast sprawdzają się w odbudowie linii żuchwy, policzków, bruzd nosowo-wargowych, szyi czy dekoltu. Można ich użyć do poprawienia wiotkości ramion, pośladków oraz odmładzania skóry rąk. Przy pomocy niektórych biostymulatorów można leczyć blizny, również potrądzikowe, redukować obrzęki i cienie pod oczami.

Efekt liftingu trwa w zależności od preparatu 2-4 lata.

Niewątpliwą zaletą biostymulatorów tkankowych jest wysoki profil bezpieczeństwa.

Objawy niepożądane występują rzadko i nie są groźne:
1. Obrzęk, który ustępuje samoistnie po 5-7 dniach. Nie jest to reakcja na podany preparat, a na ukłucie za pomocą którego jest on podawany.
2. Guzki i zgrubienia w miejscu podania preparatu.
3. Rzadko dochodzi do powstania ziarniniaków-grudkowych zmian skórnych o podłożu zapalnym.

Biostymulatory tkankowe stanowią najnowocześniejszą formę terapii przeciwstarzeniowej. Działają przyczynowo, stymulując procesy naprawcze i odnowę skóry pozwalając oszukać czas.

Małgorzata Stokowska-Wojda

W większości przychodni podstawowej opieki zdrowotnej, należących do Porozumienia Zielonogórskiego, szczepienia grupy najstarszych pacjentów ruszą nie w poniedziałek, ale we wtorek – informuje zarząd PZ. Wynika to jedynie z logistyki: szczepionki mają dotrzeć do punktów szczepień w POZ w poniedziałek, ale nie jest znana dokładna pora dostawy.

- Tylko nieliczne podmioty zrzeszone w Porozumieniu Zielonogórskim zdecydowały się na uwzględnienie poniedziałku w grafikach szczepień, i to w godzinach popołudniowych - wyjaśnia Wojciech Pacholicki, wiceprezes zarządu. - Większość z nas będzie szczepić od wtorku, nie chcąc ryzykować sytuacji, w której umówionych pacjentów trzeba byłoby przesuwać na inne godziny. Nie znamy pory dostarczenia szczepionek do naszych punktów. Są ich tysiące w całej Polsce, więc trudno zakładać, że do wszystkich szczepionki dotrą z samego rana. Układając grafiki, musieliśmy brać pod uwagę, że przynajmniej część przychodni będzie dysponowała szczepionką w późniejszych godzinach w ciągu dnia. Bezpieczniej było ustawić harmonogram szczepień od wtorku.

Preparat wyprodukowany przez Pfizer/BioNTech, którym obecnie się szczepi przeciwko COVID-19, musi być przechowywany w temperaturze -80ºC, a w temperaturze 2-8ºC można go przechowywać do pięciu dni, a dokładnie 120 godzin. Do punktów szczepień dostarczany jest po wyjęciu z niskiej temperatury. Pora wyjęcia z zamrażarki jest oznaczona co do minuty. Szczepienie z poniedziałkowej dostawy musi się więc zakończyć najpóźniej w piątek.

- Z informacji od naszych członków z całej Polski wynika, że większość przychodni POZ będzie szczepić od wtorku do czwartku – dodaje Wojciech Pacholicki. - Przy tak ustawionym grafiku nie ma ryzyka, że szczepionka dotrze później niż umówiliśmy pierwszych pacjentów, ani że przekroczymy termin jej przydatności.  Jednocześnie trzy dni w tygodniu absolutnie wystarczą na realizację szczepień, skoro mamy dostawać w tym czasie tylko 30 dawek.

Zjeść śniadanie, nie zapomnieć o codziennych lekach, odpowiednio się ubrać i punktualnie stawić się w punkcie szczepień - radzą lekarze rodzinni Porozumienia Zielonogórskiego seniorom, którzy w najbliższym czasie będą przyjmować w przychodniach szczepionkę przeciwko COVID-19.

            Od poniedziałku zaczynają się szczepienia osób z najstarszej grupy wiekowej. Wiele zależy od samych pacjentów, jak sprawnie będzie przebiegał cały proces. Czy osoba starsza powinna się szczególnie przygotować do szczepienia, jakie są zalecenia po przyjęciu szczepionki, jakich objawów można się spodziewać, które z nich wymagają konsultacji lekarskiej - wyjaśnia lekarka rodzinna Porozumienia Zielonogórskiego Agata Sławin. 

- W dniu szczepienia trzeba się zachowywać tak, jak zwykle, czyli zjeść posiłek (najlepiej lekki) i przyjąć leki, które się codziennie przyjmuje - radzi lekarka. - Seniorzy czasem przychodzą do lekarza na czczo i nie zażywają leków „na wszelki wypadek”. W przypadku wizyty związanej ze szczepieniem jest to szczególnie niewskazane. Może dojść do zmiany ciśnienia lub zasłabnięcia, nie w efekcie podania szczepionki, tylko z powodu hipoglikemii.

            Szykując się na szczepienie warto pomyśleć o odpowiednim ubraniu, by nie przedłużać przygotowań do iniekcji już na miejscu.

- Panom stanowczo odradzam koszule z mankietami, krawaty, garnitury, a paniom bluzki zapiane na guziki i żakiety, które trudno będzie zdjąć - zaleca Agata Sławin. - Im mniej trudu przy rozbieraniu, tym lepiej, im mniej guzików do rozpięcia, tym szybciej będziemy mieć wizytę za sobą. Zastrzyk jest podawany w ramię. Przy odpowiednim stroju wystarczy je odsłonić bez zdejmowania ubrania. Najlepszym wyborem jest zwykła luźna podkoszulka, na którą można nałożyć sweter czy bluzę.  Styl raczej sportowy niż galowy.

            Po lekkim posiłku i codziennej dawce leków, luźno ubrany senior wychodzi z domu. To ostatni moment, by sprawdzić, czy zabrał ze sobą wszystko, co potrzeba. O czym nie może zapomnieć?

- Dowód osobisty, posiadaną dokumentację medyczną, jeśli szczepienie odbywa się w innej placówce, spis zażywanych leków, okulary, jeśli słabo widzi - wylicza   lekarka Porozumienia Zielonogórskiego. - Okulary będą potrzebne przy wypełnianiu ankiety przed szczepieniem, koniecznej do kwalifikacji. Składa się ona z kilkunastu pytań. Można ją wcześniej pobrać ze strony internetowej www.pacjent.gov pl. lub strony www swojego punktu szczepień, wypełnić spokojnie w domu i przynieść gotową do przychodni. Jeśli nie ma takiej możliwości, kwestionariusz dostaniemy na miejscu. Lista leków przyda się szczególnie w sytuacji, gdy szczepimy się nie w swojej przychodni, gdzie nasza dokumentacja medyczna jest dostępna, a lekarz nas zna od lat. Wiedząc, jakie leki przyjmujemy, nawet „obcy” lekarz kwalifikujący do szczepienia będzie w stanie ocenić, czy nie ma do niego przeciwskazań. Gdyby spisanie leków wiązało się z trudnościami, można zabrać ze sobą same leki czy opakowania do woreczka.

            Pacjenci rejestrowani na szczepienie na konkretną godzinę, termin znają odpowiednio wcześniej, a dodatkowo na dobę przed otrzymują przypomnienie smsem. Osoby posiadające jedynie telefon stacjonarny, mogą podać numer telefonu komórkowego kogoś ze swoich bliskich, a jeśli nie mają takiej możliwości, muszą polegać na swojej pamięci.  Punkty szczepień zapisują na tę wizytę pacjentów zwykle co kwadrans lub co pół godziny, w zależności od organizacji swoje pracy. Płynny ruch jest w tym przypadku szczególnie ważny, by nie powstawały zatory i by kolejne osoby nie musiały zbyt długo czekać.

- Dlatego prosimy seniorów o punktualność - dodaje Agata Sławin. - Nie ma też jednak sensu przychodzić z dużym wyprzedzeniem, bo na pewno nikt nie zostanie przyjęty wcześniej niż o wyznaczonej godzinie. Jeśli ktoś bardzo się obawia spóźnienia, wystarczy że będzie w przychodni pięć minut przed czasem. 

            Osobny problem pojawia się wówczas, gdy ktoś nie może przyjść w wyznaczonym terminie. Lekarze apelują, by w takiej sytuacji jak najszybciej skontaktować się z punktem szczepień - po pierwsze dlatego, by można było w jego miejsce przyjąć innego pacjenta, a po drugie, żeby senior mógł zostać zapisany na inny, nieodległy termin.  Agata Sławin podkreśla, że musi być ważny powód rezygnacji z wizyty. Jeśli wynika on ze stanu zdrowia, należy wcześniej skontaktować się telefonicznie z lekarzem, bo nie zawsze złe samopoczucie lub lekkie objawy infekcji są przeciwskazaniem do szczepienia. Niech oceni to lekarz.

            Po szczepieniu trzeba poczekać na miejscu 15 minut dla własnego bezpieczeństwa, by w razie pojawienia się niepożądanych reakcji, szybko uzyskać pomoc.  Jeśli nic się nie dzieje, wracamy do domu.

- I odpoczywamy - zastrzega lekarka. - Nie planujemy w tym dniu żadnych prac, związanych z wysiłkiem. Możemy czuć się normalnie, ale trzeba się liczyć z tym, że nasz organizm zareaguje na szczepionkę. Najczęściej obserwowany jest ból ręki, w którą wykonano zastrzyk - dlatego ważne jest jest, by podano go w rękę mniej używaną. Inne dość częste dolegliwości po szczepieniu to dyskomfort, bóle mięśni, stan podgorączkowy. Nie panikujemy, bierzemy paracetamol i czekamy 1-2 dni, bo w tym czasie zwykle objawy znikają. Jeśli jednak gorączka będzie wysoka, a dolegliwości będą się nasilały, trzeba skontaktować się ze swoim lekarzem rodzinnym.

            I jeszcze ważny apel do zaszczepionych seniorów i ich bliskich:

- Nie organizujmy spotkań rodzinnych i towarzyskich zaraz po szczepieniu - apeluje Agata Sławin. - Żeby babcia lub dziadek byli bezpieczni, musi upłynąć jeszcze trochę czasu. Częściową (50-procentową) odporność nabywa się średnio po 12 dniach, ale u starszych osób trwa to zwykle dłużej, bo z wiekiem układ odpornościowy pracuje mniej sprawnie i potrzebuje więcej czasu do produkcji przeciwciał. Na rodzinne imprezy z dziadkami najlepiej poczekać do tygodnia po drugiej dawce. 

Minister zdrowia zmienia rozporządzenie w sprawie standardu organizacyjnego teleporady w ramach podstawowej opieki zdrowotnej. W projekcie opublikowanym 13 stycznia przez Rządowe Centrum Legislacji znajduje się zapis, że „(…) teleporada jest realizowana nie później niż w pierwszym dniu roboczym następującym po dniu zgłoszenia się pacjenta do świadczeniodawcy podstawowej opieki zdrowotnej za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, systemu łączności lub osobistego.”

- Projekt nie był z nami konsultowany - zastrzega prezes Porozumienia Zielonogórskiego Jacek Krajewski. -  Nie po raz pierwszy wprowadza się bez nas zasady, które nas dotyczą, co jest niedobrą praktyką. Tym razem wyjątkowo bulwersuje fakt, że zmienia się standardy organizacyjne teleporady dosłownie w przeddzień rozpoczęcia procesu szczepień przeciwko COVID-19 w podmiotach podstawowej opieki zdrowotnej. 15 stycznia ruszają zapisy najstarszej grupy seniorów. Wkrótce przychodnie POZ zostaną obciążone dodatkowymi obowiązkami. Będziemy kwalifikować do szczepień i szczepić, do tego dojdzie też sprawozdawczość. Mając świadomość, jak ważne są szczepienia w pokonaniu pandemii, robimy wszystko, by sprostać temu zadaniu. Wymaga to reorganizacji pracy naszych przychodni i maksymalnej mobilizacji, by cały proces przebiegał sprawnie i by jak największa liczba pacjentów została zaszczepiona. Nie spodziewaliśmy się, że zamiast wsparcia, otrzymamy kolejny odgórny nakaz, w dodatku drastycznie mijający się z realiami. Przychodnie POZ mają pod opieką po kilka tysięcy pacjentów, a są praktyki, w których ta liczba jest znacznie wyższa. Coraz więcej z nich wymaga bezpośredniego badania lekarskiego, nie możemy więc realizować wyłącznie teleporad. Wymóg, by pacjent ma uzyskać teleporadę w ciągu doby oznacza, że osoby wymagający osobistej wizyty w wielu przypadkach będą zmuszeni czekać na nią w kolejce. A co w takiej sytuacji ze szczepieniami? Projektowane zmiany mogą poważnie zagrozić realizacji Narodowego Programu Szczepień.

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu, zmiana, wynika z sygnałów zgłaszanych przez pacjentów, i „ma na celu usprawnienie kontaktu na linii pacjent - świadczeniodawca, a także zwiększenie dostępu do świadczeń realizowanych w ramach podstawowej opieki zdrowotnej”. Zdaniem projektodawcy, „zmiany przyczynią się również do usprawnienia działań kontrolnych, istotnych z punktu widzenia obecnej sytuacji epidemiologicznej kraju oraz funkcjonowania systemu ochrony zdrowia w obliczu zintensyfikowanych potrzeb zdrowotnych pacjentów”. Przewiduje się, że rozporządzenie wejdzie w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. 

Chińczycy mawiają, że „Człowiek jest tym, co je.” Zainteresowanie wpływem sposobu odżywiania na zdrowie w Europie wzrosło dopiero w ostatnich latach. Modne stało się stosowanie diety. Modele dietetyczne mnożą się jak grzyby po deszczu, a wraz z nimi zwolennicy ich stosowania. 

Jak dokonać właściwego wyboru w kalejdoskopie dietetycznym?
Czy istnieje optymalna dieta dla wszystkich?
Na co należy zwrócić uwagę we właściwym odżywianiu?
Jakie są korzyści i wady diety?

Warto zacząć od odpowiedzi na pytanie: czym jest dieta? 

Dieta to sposób odżywiania obejmujący:

1. Dobór produktów żywieniowych pod względem ich
    - jakości
    - ilości
    - urozmaicenia
    - technik kulinarnych użytych do przygotowania potraw

2. Dostosowanych do zapotrzebowania organizmu wynikającego z:
    - wieku
    - płci
    - stylu życia
    - stanu zdrowia
    - stanu fizjologicznego
    - rodzaju wykonywanej pracy

Na sposób odżywiania wpływ mają różnorodne okoliczności:
    - dostępność produktów spożywczych
    - nawyki żywieniowe
    - czynniki socjoekonomiczne
    - religijne
    - światopoglądowe

Stąd ilość wzorów żywieniowych jest bardzo duża. Warto przyjrzeć się tym najczęściej występującym.

DIETA UBOGOWĘGLOWODANOWA

Polega na ograniczeniu spożycia całkowitej ilości węglowodanów. Jeżeli ilość energii uzyskanej z węglowodanów nie przekracza 45% możemy ten model żywienia uznać za dietę ubogowęglowodanową. 
W związku z narastającą plagą otyłości i w konsekwencji zwiększonej zachorowalności na choroby przewlekłe, zwłaszcza cukrzycę i choroby układu krążenia, ważne stało się właściwe kontrolowanie masy ciała. Dieta ubogowęglowodanowa pozwala schudnąć i utrzymać prawidłową masę ciała, niesie również korzyści dla metabolizmu. Jednak wyłącznie w przypadku, kiedy jest pod względem energetycznym właściwie dobrana do zapotrzebowania. Nadmierne spożycie pod względem ilościowym i energetycznym nie zapewni oczekiwanych efektów. 

Najpopularniejszą w Polsce dietą ubogowęglowodanową jest dieta Kwaśniewskiego. 

Brakuje długofalowych badań, które pozwoliłyby ocenić odległe skutki wpływu na zdrowie diety ubogowęglowodanowej.

Dotyczy to zwłaszcza wzorców o restrykcyjnym ograniczeniu spożycia węglowodanów np. diety ketonowej.

Często przytaczanym i stosunkowo dobrze poznanym przykładem jest dieta Eskimosów. Zawiera minimalną ilość węglowodanów, a opiera się przede wszystkim na tłuszczach zwierząt morskich, głównie fok i wielorybów, zawiera bardzo dużą ilość wielonienasyconych kwasów tłuszczowych Ω-3. Jest to szczególny sposób odżywiania. 

Jednocześnie stwierdzono, że Eskimosi:
- nie charakteryzują się wyjątkowo dobrym stanem zdrowia
- nie są długowieczni
- są narażeni na krwotoki śródczaszkowe.

DIETA NISKOTŁUSZCZOWA

Polega na ograniczeniu spożycia tłuszczu. Jego udział w dostarczaniu energii plasuje się na poziomie 20%. Są to diety oparte głównie na produktach roślinnych, ale niektóre z nich dopuszczają spożycie jaj, ryb i owoców morza. Dietą niskotłuszczową jest między innymi dieta wegetariańska.

Wpływ na stan zdrowia niskiego spożycia tłuszczu został stosunkowo dobrze poznany i zbadany. Ma ona korzystne działanie na:
- zmniejszenie masy ciała
- poprawę wskaźników metabolicznych
- zmniejszenie zachorowalności na choroby układu krążenia
- i nowotwory
- zmniejszenie śmiertelności

Ponadto dieta oparta na produktach roślinnych z niską zawartością tłuszczu:

- zmniejsza ryzyko zawału u osób u których to ryzyko jest wysokie
- poprawia funkcjonowanie śródbłonka naczyń krwionośnych a nawet prowadzi do cofania 
  się zmian miażdżycowych w tętnicach wieńcowych.
Populacje, które preferują roślinną dietę z niską zawartością tłuszczu to Adwentyści Dnia Siódmego i mieszkańcy Okinawy w Japonii.
Jednak nie każdy model odżywiania charakteryzujący się niską zawartością tłuszczu jest właściwy. Sugerując się tylko tym jednym wskaźnikiem można popełnić wiele błędów. Najczęstszym jest spożywanie zdrowych produktów w ilościach nieograniczonych, poza tym wzrost ilości produktów bogatych w skrobię, cukier i niskotłuszczowych produktów zwierzęcych. Prowadzi to do nadmiernego spożycia węglowodanów i nadmiernej wartości energetycznej, mimo niskiej zawartości tłuszczu. Zamiast spadku masy ciała skutkuje jej wzrostem, podobnie sprawy mają się z ryzykiem zachorowania na cukrzycę.

DIETA O NISKIM INDEKSIE GLIKEMICZNYM

Szczególnie ważna dla osób chorych na cukrzycę, ale właściwa dla wszystkich bez względu na wiek i choroby współistniejące.

Czym jest indeks glikemiczny ?

Indeks glikemiczny jest wskaźnikiem, który określa procentowo wzrost glukozy we krwi po spożyciu produktu w porównaniu ze zwiększeniem poziomu glukozy po spożyciu tej samej ilości węglowodanów w postaci czystej glukozy.

Produkty o niskim indeksie glikemicznym podnoszą poziom glukozy we krwi nieznacznie. Te o wysokim indeksie glikemicznym dają duży wzrost glukozy we krwi. Za wartość graniczną indeksu glikemicznego uznaje się 60 (tyle mają np. lody). Indeks poniżej 60 (np. warzywa) uważa się za niski, powyżej 60 (np. tort) za wysoki.

Skutki diety o niskim indeksie glikemicznym zostały dobrze poznane i dają wymierne korzyści:
- zmniejszenie nadmiernej masy ciała
- poprawę metabolizmu insuliny
- i stężenia glukozy we krwi
- zmniejszenie stężenia trójglicerydów we krwi
- obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

Dieta o wysokim indeksie glikemicznym jest szczególnie szkodliwa dla kobiet powodując obciążenie zwiększonym ryzykiem wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego.

DIETA ŚRÓDZIEMNOMORSKA

W latach 60-tych ubiegłego stulecia zaobserwowano, że ludzie zamieszkujący tereny na których uprawia się oliwki odżywiają się podobnie i są zdrowsi niż mieszkańcy innych obszarów Europy. 

Rzadziej chorują na: 
- choroby metaboliczne
- układu sercowo-naczyniowego
- nowotwory
- choroby neurodegeneracyjne

Żyją dłużej niż pozostali Europejczycy w lepszej kondycji nie tylko fizycznej, ale intelektualnej, albowiem sposób w jaki się odżywiają dodatnio wpływa na system nerwowy i funkcje poznawcze.

W skład diety śródziemnomorskiej wchodzi:
- oliwa z oliwek
- regularne spożywanie warzyw, owoców, orzechów, i nasion, fasoli i innych roślin 
   strączkowych
- selektywne spożycie produktów mlecznych
- pełnoziarnistych
- częste spożywanie ryb i owoców morza
- ograniczone spożycie mięsa
- umiarkowane spożycie wina

Tak skomponowana dieta ma korzystny stosunek kwasów nienasyconych Ω-6 do Ω-3, wysoką zawartość błonnika, przeciwutleniaczy i polifenoli.

DIETA ZGODNA Z ZALECENIAMI ZDROWEGO ŻYWIENIA

Jest to dieta mieszana i zbilansowana obejmująca produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego. Znana pod nazwą DASH. Wytyczne do tego modelu żywienia opracowane zostały przez Instytut Żywności i Żywienia w Warszawie. Oparte o aktualny stan wiedzy w tym zakresie mają na celu zapewnienie prawidłowego rozwoju fizycznego i psychicznego, zachowanie zdrowia i zmniejszenie ryzyka chorób cywilizacyjnych. 

W diecie tej zaleca się spożywanie:
- pełnoziarnistych produktów zbożowych
- warzyw
- owoców
- niskotłuszczowych produktów mlecznych
- chudego mięsa
- drobiu
- ryb
- orzechów
- roślin strączkowych
Ponadto dieta ta promuje ograniczenie soli.

Skutki zdrowotne tej diety są monitorowane od ok. 20 lat i wiadomo, że:
- pomaga zachować prawidłową masę ciała
- obniża ciśnienie tętnicze krwi
- zmniejsza ryzyko zachorowania na choroby układu sercowo-naczyniowego
- poprawia metabolizm u osób chorych na cukrzycę i tych, którzy na cukrzycę nie chorują

DIETA WEGAŃSKA

Wyklucza wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego: mięso, jaja, ryby i produkty mleczne. 

Dieta wegańska skutkuje korzyściami zdrowotnymi:
- zmniejszeniem masy ciała
- zmniejszeniem insulinooporności
- spadkiem ryzyka zdarzeń sercowych
- i niektórych nowotworów. 

Krótkotrwałe stosowanie diety wegańskiej np. w celu redukcji masy ciała, nie wymaga specjalnych zabiegów. Jednak długotrwałe stosowanie diety wegańskiej może wiązać się z zagrożeniami zdrowotnymi:
- gorszą jakością białka 
- niedoborem Vit B₁₂
- niedoborem żelaza i w konsekwencji niedokrwistością
- niedoborem długołańcuchowych kwasów tłuszczowych Ω-3

Poza tym dieta oparta wyłącznie na produktach roślinnych nie gwarantuje właściwego i zdrowego zbilansowania. Może prowadzić do nadmiernego spożycia produktów wysoko przetworzonych i zawierających nadmiar cukru.

Mimo wielu różnych modeli żywienia nie udało się wskazać, tego uniwersalnego dla wszystkich. Jesteśmy różni, mamy zróżnicowane preferencje kulinarne, wydatki energetyczne i choroby współistniejące. Powinniśmy zatem dobrać indywidualny, właściwy dla siebie rodzaj diety. 
Stałe są jedynie zasady zdrowego żywienia z zawartością:
- przynajmniej 5 porcji owoców i warzyw
- pełnoziarnistych produktów zbożowych
- ryb i owoców morza
- drobiu
- niskotłuszczowych produktów mlecznych
- orzechów
- płynnych tłuszczów roślinnych

Unikać należy:
- tłuszczów stałych
- mięsa (zwłaszcza czerwonego) i jego przetworów
- słodyczy
- słodkich napojów
- rafinowanych produktów zbożowych
- alkoholu

A jeśli chodzi o tłuszcz, znacznie ważniejsza od całkowitej ilości dostarczanego tłuszczu jest jego rodzaj, czyli oliwa z oliwek i zdrowe oleje.

Małgorzata Stokowska-Wojda

USERN i kilkanaście polskich podmiotów wspiera inicjatywę „Nauka przeciw pandemii” na rzecz szerzenia rzetelnych informacji dotyczących szczepień przeciw COVID-19

Przełamanie obaw społecznych i działania oparte na merytorycznej i sprawdzonej wiedzy mogą pomóc w zmianie postaw względem szczepień i tym samym przyczynić się do zatrzymania pandemii. Świadome tego jest środowisko naukowe i medyczne, dlatego wsparcie dla inicjatywy „Nauka przeciw pandemii” zadeklarowały media, organizacje i instytucje, w tym sieć naukowa, w skład której wchodzi 16 noblistów.

„Nauka przeciw pandemii” to inicjatywa, której celem jest przekazywanie wiedzy popartej nauką, edukacją i budowanie zaufania społecznego do zasadności szczepień oraz innowacyjnych technologii stosowanych w szczepionkach przeciw COVID-19.

Inicjatywa powstała dzięki Polskiemu Towarzystwu Zdrowia Publicznego, a w działania na rzecz walki z dezinformacją i krążącymi mitami zaangażowały się uznane polskie i międzynarodowe instytucje naukowe oraz medyczne:

• Naczelna Rada Lekarska
• Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej
• Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych
• Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej
• Polskie Towarzystwo Wakcynologii
• Federacja Porozumienie Zielonogórskie
• Fundacja Razem w chorobie
• Lubelski Związek Lekarzy Rodzinnych-Pracodawców
• Politechnika Wrocławska
• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
• Uniwersytet Jagielloński
• Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
• Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
• Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
• Uniwersytet Warszawski

Inicjatywę wsparła także międzynarodowa sieć naukowa USERN (Universal Scientific Education and Research Network). Sieć ta, założona przez irańskiego immunologa Nima Rezaei, zrzesza obecnie tysiące naukowców z całego świata, w tym prominentnych badaczy ze świata medycyny. W skład rady USERN wchodzi obecnie 16 laureatów Nagrody Nobla.

Patronat medialny nad inicjatywą „Nauka przeciw pandemii” objął serwis Polskiej Agencji Prasowej Nauka w Polsce, portal Pielegniarki.com.pl oraz blog popularnonaukowy To tylko teoria.

Radę programową inicjatywy „Nauka przeciw pandemii” tworzy grono uznanych ekspertów
z różnych dziedzin: chorób zakaźnych, wakcynologii, wirusologii, chemii i biochemii, zdrowia publicznego i medycyny rodzinnej:

• Dr n. farm. Leszek Borkowski, Fundacja Razem w chorobie
• Prof. Marcin Drąg, Politechnika Wrocławska
• Prof. Andrzej M. Fal, Polskie Towarzystwo Zdrowia Publicznego
• Prof. Robert Flisiak, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
• Prof. Jacek Jemielity, Uniwersytet Warszawski
• Dr Jacek Krajewski, Federacja Porozumienie Zielonogórskie
• Dr hab. n. med. Agnieszka Mastalerz-Migas, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej
• Prof. Andrzej Matyja, Naczelna Rada Lekarska, Uniwersytet Jagielloński
• Prof. Krzysztof Pyrć, Uniwersytet Jagielloński
• Dr hab. n. med. Piotr Rzymski, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
• Dr n. med. Michał Sutkowski
• Prof. Krzysztof Simon, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych
• Prof. Jacek Wysocki, Polskie Towarzystwo Wakcynologii
• Prof. Joanna Zajkowska, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych 

„Nauka przeciw pandemii” to otwarta inicjatywa, do której zaproszeni są organizacje, instytucje i podmioty, które pragną zaangażować się na rzecz szerzenia rzetelnej wiedzy
i edukacji wskazanych środowisk.

Więcej informacji na stronie: www.naukaprzeciwpandemii.pl