Produkty wytwarzane przez pszczoły wykorzystywane są do celów leczniczych od tysięcy lat, a leczenie tymi produktami zwie się apiterapią. Nazwa pochodzi od łacińskiej nazwy pszczoły-„apis”. Mechanizmy działania pszczelich specyfików nie są dokładnie poznane, ale obecnie budzą duże zainteresowanie naukowców. W związku z tym coraz częściej pszczele produkty poddawane są rzetelnym badaniom naukowym. Apiterapia będąca do tej pory gałęzią medycyny alternatywnej ma szansę stać się częścią medycyny konwencjonalnej.

W ramach apiterapii wykorzystuje się:

1.       Miód-dobrze znany wszystkim przysmak.

2.       Apitoksynę-zwaną jadem pszczelim.

3.       Pyłek pszczeli-surowy produkt jakim jest pyłek kwiatowy, który pszczoły zbierają bezpośrednio z kwiatów.

4.       Propolis-kleisty materiał, który pszczoły produkują z żywic drzewnych, wosku i innych substancji. Pszczoły używają propolisu do uszczelniania i odkażania ula.

5.       Pierzgę-unikalny produkt tworzony przez pszczoły z pyłku kwiatów. Mieszają one pyłek kwiatowy z nektarem i swoimi enzymami. Z tej mieszaniny wytwarzają niewielkie kulki, które są przechowywane w plastrach miodu. Proces ten prowadzi do fermentacji pyłku, ułatwiając pszczołom przyswajanie składników odżywczych.

6.       Wosk pszczeli-naturalny produkt wytwarzany przez pszczoły i używany do budowy plastrów miodu.

7.       Mleczko pszczele-wydzielina gruczołów gardzielowych pszczół miodnych. Używana jest jako pokarm dla larw matek pszczelich oraz dla królowej pszczół.

Miód jest złożoną mieszaniną różnorodnych składników. Ok. 80% suchej masy miodu stanowią cukry a dominuje wśród nich fruktoza i glukoza. Ponadto miód zawiera enzymy, aminokwasy, witaminy, minerały i związki fenolowe. Skomplikowany skład miodu stanowi o jego leczniczym działaniu. Polifenole zawarte w miodzie mają silne właściwości antyoksydacyjne. Neutralizują wolne rodniki i tym samym chronią komórki przed uszkodzeniem. Miód hamuje rozwój bakterii i grzybów powodujących między innymi zakażenie skóry. Działanie antybakteryjne miodu wynika z wysokiego ciśnienia osmotycznego, wysokiej kwasowości, obecności kwasów fenolowych, flawonoidów, lizozymu i nadtlenku wodoru. Nadtlenek wodoru powstaje w wyniku zawartego w miodzie enzymu, który przekształca glukozę w silnie antybakteryjnie działający nadtlenek wodoru. Ponadto niektóre rodzaje miodu jak np. miód manuka posiadają unikalne związki jak metyloglioksal, które mają silne działanie antybakteryjne. Miód manuka pozyskiwany jest z kwiatów krzewu o tej nazwie, który rośnie w Australii i Nowej Zelandii. Zawarte w miodzie flawonoidy działają silnie przeciwzapalnie. Hamują one wiele mediatorów prozapalnych. Badania wykazały ważną rolę miodu w profilaktyce kaskad prozapalnych.

Miód wspomaga odporność organizmu i gojenie uszkodzonych tkanek. Jest szczególnie przydatny jako opatrunek na rany i oparzenia, stosuje się go w leczeniu łupieżu, łuszczycy, grzybicy, łojotoku, pieluszkowego zapalenia skóry i hemoroidów.

Warto wspomnieć, że mimo wszechstronnego i bardzo pozytywnego działania miodu osoby chorujące na cukrzycę powinny stosować go bardzo ostrożnie z uwagi na dużą zawartość cukrów. Raczenie się miodem w obfitej ilości oprócz dodatnich działań może znacznie podnieść poziom glukozy we krwi i doprowadzić do destabilizacji cukrzycy.

Apitoksyna (jad pszczeli) jest złożoną mieszaniną związków chemicznych wydzielanych przez pszczoły. Jej głównym składnikiem jest melityna-peptyd, który stanowi 50% masy jadu. Melityna ma sine działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i niszczące komórki. Ponadto w apitoksynie znajdują się inne peptydy i enzymy. Mechanizm działania apitoksyny nie jest do końca poznany. Obecnie wykorzystuje się ją do leczenia różnych chorób skóry; trądziku pospolitego, łysienia, bielactwa i łuszczycy. Apitoksyna jest szeroko stosowana w preparatach do stosowania zewnętrznego: kosmetykach, maskach na twarz i opatrunkach do gojenia ran. Trwają badania nad możliwością wykorzystania jadu pszczelego w leczeniu różnych chorób np. reumatoidalnego zapalenia stawów, choroby Parkinsona i niektórych nowotworów.

Pyłek pszczeli stanowi dla pszczół główne źródło białka, które stanowią 22,7% składu pyłku. Ponadto w pyłku znajduje się duża ilość cukrów, kwasy tłuszczowe (arachidonowy, ɣ-linolenowy i linolowy), witaminy (B₁, B₂, B₃, B₅, B₆, C, H, E), minerały (potas, wapń, fosfor, żelazo, cynk, miedź i mangan) i związki fenolowe. Pyłek ma nie tylko bogaty skład odżywczy ale działa również antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i wzmacniająco na system odpornościowy. Niektóre badania sugerują, że może wywierać korzystny wpływ na stan układu sercowo-naczyniowego, poprawiać funkcję wątroby oraz wykazywać działanie przeciwnowotworowe.

Propolis jest używany przez pszczoły do uszczelniania i odkażania ula. W propolisie znajduje się 300 różnych związków stanowiących o jego licznych właściwościach prozdrowotnych:

1.       Przeciwzapalnych.

2.       Przeciwbakteryjnych (zarówno wobec bakterii Gram(+) jak i Gram(-).

3.       Niektóre badania wykazują, że może mieć działanie przeciwwirusowe , między innymi w stosunku do wirusa grypy i opryszczki.

4.       Jest silnym przeciwutleniaczem, który neutralizuje wolne rodniki i chroni komórki przed uszkodzeniem oksydacyjnym.

Mechanizm działania nie został dokładnie poznany z uwagi na jego bogaty skład. Zważywszy na jego działanie przeciwwirusowe i immunomodulujące rozważane jest wykorzystanie propolisu w leczeniu przewlekłych chorób układu oddechowego. Dzięki właściwościom antyseptycznym znalazł zastosowanie w dermatologii w leczeniu infekcji gronkowcowych, paciorkowcowych i grzybiczych. Gojące działanie propolisu sprawdza się w leczeniu ran oparzeniowych i odleżyn.

Pierzga jest bardzo bogata w białko, aminokwasy, witaminy, lipidy, minerały i inne składniki odżywcze, co czyni ją wartościowym suplementem diety. Wysoka zawartość przeciwutleniaczy sprawia, że pierzga mając silne działanie antyoksydacyjne chroni komórki przed uszkodzeniem. Dodatkowo niektóre badania wykazują, że pierzga może modulować odpowiedź immunologiczną i wzmacniać system odpornościowy. Przeprowadzone na zwierzętach badania sugerują, że pierzga może mieć potencjalne działanie przeciwnowotworowe. Jednak wymaga to dalszej weryfikacji i pogłębienia badań.

Wosk pszczeli ze względu na skład chemiczny jest niejadalny dla człowieka, bo nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Ma jednak szereg zastosowań w przemyśle kosmetycznym, gdzie wykorzystuje się jego działania ochronne, nawilżające, łagodzące i przeciwzapalne. Jest podstawą pomadek, sztyftów i kremów.

Wosk ma w porównaniu z innymi produktami pszczelimi najmniejszy zakres aktywności biologicznej. Działa natłuszczająco, zmiękczająco i zapobiega utracie wody przez skórę. Chroni też skórę przed drobnoustrojami chorobotwórczymi. Stanowi barierę ochronną dla skóry przed wieloma czynnikami zewnętrznymi stanowiąc film skóry. Zawarty w wosku ϐ-karoten jest cennym źródłem witaminy A, która opóźnia degradacje kolagenu i prowadzi do szybszej regeneracji naskórka. Wosk jest składnikiem maści i kremów odpowiednich dla pielęgnacji skóry podrażnionej, suchej lub uszkodzonej.

Mleczko pszczele ma bardzo bogaty skład. Zawiera białka, peptydy, węglowodany, lipidy, fenole, witaminy i minerały. Wśród białek mleczka pszczelego szczególne znaczenie mają enzymy. Mleczko pszczele ma silne działanie przeciwzapalne i ochronne na naczynia krwionośne. Wykorzystuje się je do gojenia ran, a wspomagająco w leczeniu żylaków kończyn dolnych i hemoroidów. Przyśpiesza regenerację naskórka, gojenie, działa odżywczo i przeciwdrobnoustrojowo. Stąd mleczko pszczele znalazło zastosowanie w leczeniu liszaja , owrzodzeń, oparzeń, odleżyn i półpaśca.

Małgorzata Stokowska-Wojda

Choroby układu krążenia są plagą cywilizacyjną. Mimo zaawansowanej techniki ciągle stanowią najczęstszą przyczynę zgonów. Najpoważniejszym powikłaniem chorób układu krążenia jest nagły zgon sercowy spowodowany migotaniem komór i w konsekwencji zatrzymaniem pracy serca.

Ratunkiem jest pobudzenie serca silnym impulsem elektrycznym. Rozwiązanie to zwane jest defibrylacją. Defibrylacja jest znana i stosowana od ponad 40 lat. Polega na wszczepieniu pacjentowi urządzenia-kardiowertera-defibrylatora, które w sposób ciągły i automatyczny monitoruje pracę serca. W przypadku zaburzeń rytmu serca grożących zatrzymaniem serca, urządzenie emituje impuls elektryczny, który przerywa napad ciężkiej arytmii.

Obecnie używa się kilku rodzajów urządzeń:

1. Przezżylne.

2. Podskórne.

3. Pozanaczyniowe.

Urządzenie składa się z kardiowertera-defibrylatora wszczepianego pod skórę i elektrod. Poszczególne typy różnią się umiejscowieniem elektrod.

Wspólną cechą wszystkich kardiowerterów-defibrylatorów jest konieczność inwazyjnego, chirurgicznego wszczepienia urządzenia. W związku z powyższym do wszczepienia kardiowertera kwalifikowani są pacjenci posiadający wskazania pewne i trwałe.

Ograniczenie wskazań pozostawia margines błędów. Brak dostatecznych przesłanek kwalifikujących do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora może prowadzić do śmierci osoby, która do procedury nie została zakwalifikowana. Nadmierna kwalifikacja obejmująca sytuacje również profilaktyczne stwarza nie tylko dużą ilość nadmiarowo wszczepionych urządzeń, ale generuje też nierzadko poważne powikłania. Osobną grupę stanowią osoby, które maja tylko czasową potrzebę korzystania z urządzenia. W świetle obecnych wytycznych nie kwalifikują się do wszczepienia kardiowertera-defibrylatora.

Rozwiązaniem problemu jest nowinka technologiczna, która już jest stosowana przez niektóre szpitale kliniczne również w Polsce. Jest to kamizelka z zewnętrznym kardiowerterem-defibrylatorem. Urządzenia składa się z białej materiałowej elastycznej kamizelki zakładanej bezpośrednio na skórę pacjenta. W kamizelce umocowane są elektrody wraz z kasetką wibrującą. Monitor umieszczony w futerale można założyć na ramię na taśmie lub przymocować do paska od spodni. Całość waży około 1 kg i bez trudu może być schowana pod ubraniem.

Kardiowerter-defibrylator umieszczony w kamizelce ma takie samo działanie jak urządzenie wszczepione pod skórę. Jednak nie da się o nim zapomnieć jak o tym umieszczonym na stałe w naszym ciele. Kamizelkę należy nosić w sposób ciągły, najlepiej 24 godziny na dobę zarówno w czasie snu jak i czuwania. Zdjąć kamizelkę można jedynie do czynności higienicznych np. kąpiel lub w celu wymiany materiałowej kamizelki na czystą, co powinno mieć miejsce raz na dobę, lub dwie doby. W czasie, kiedy pacjent zdejmuje kamizelkę przestaje przez nią być chroniony. W związku z tym wszelkie czynności wymagające jej zdjęcia powinny odbywać się dla bezpieczeństwa w obecności innej osoby. Zestaw, w który jest wyposażony pacjent obejmuje dwie sztuki materiałowej uprzęży oraz dwa zestawy baterii. Właściwe użytkowanie przewiduje pranie kamizelki i ładowanie baterii. Brak naładowania baterii może mieć tragiczne konsekwencje. Chory używający kamizelki nie powinien prowadzić pojazdów mechanicznych ani przebywać w otoczeniu urządzeń generujących drgania czy hałas. Hałas i drania powodują nieprawidłowe odczyty urządzenia i mogą wywołać nieuzasadnioną jego interwencję. Celem zabezpieczenia pacjenta przed niepotrzebnym impulsem prądu urządzenie wyposażono w tzw. „test przytomności”. W przypadku wykrycia zagrażających życiu zaburzeń rytmu serca urządzenie uruchamia alarm. W tym czasie jeżeli jest to alarm fałszywy (np. wywołany zakłóceniami z otoczenia) chory może wcisnąć odpowiedni przycisk, który wyhamuje interwencję urządzenia. Jeżeli chory jest nieprzytomny, nie zareaguje, a urządzenie zadziała. Alarm jest skierowany nie tylko do zaopatrzonego w urządzenie pacjenta, ale również do osób przebywających w bezpośredniej odległości. Osoby postronne odbierają ostrzeżenie, by nie dotykać pacjenta poddawanego przez urządzeniu działaniu impulsu prądu.

Zastosowanie kamizelki jest bardzo przydatne u osób, u których wskazania do wszczepienia urządzenia na stałe budzą wątpliwości, lub u osób, u których zagrożenie jest tylko czasowe. Kamizelka pozwala na profilaktykę nagłych zgonów sercowych w licznych przypadkach kardiologicznych:

1.       1. U pacjentów we wczesnej fazie po przebytym zawale mięśnia serca (40 dni).

2.       2. U niektórych pacjentów po implantacji stentów w tętnicach wieńcowych.

3.       3. U pacjentów ze świeżo rozpoznaną niewydolnością serca.

4.       4. W przypadku kardiomiopatii (chorób mięśnia serca wywołanych różnymi czynnikami) o potencjalnie odwracalnej przyczynie.

5.       5. W schyłkowej niewydolności serca u osób oczekujących na przeszczep.

6.       6. Okolica wszczepienia kardiowertera-defibrylatora może ulec infekcji. Stwarza to konieczność usunięcia urządzenia i wszczepienie nowego dopiero po wyleczeniu stanu zapalnego. Na okres po usunięciu jednego, a przed implantacją nowego urządzenia pacjenta świetnie zabezpiecza kamizelka.

7.       7. U niektórych pacjentów istnieją przeciwwskazania do implantacji kardiowertera-defibrylatora. Są to najczęściej uczulenia na komponenty urządzenia lub bardzo wysokie ryzyko infekcji.

Małgorzata Stokowska-Wojda

Skóra jest największym narządem ciała ludzkiego. Chroni je przed licznymi szkodliwymi działaniami otaczającego środowiska. Zbyt długa ekspozycja na czynniki środowiskowe, lub silne ich oddziaływanie może wywołać przykre konsekwencje. Szczególnie wrażliwa na negatywne skutki działania czynników zewnętrznych jest delikatna skóra dziecka. 

Najczęstszym czynnikiem jaki wpływa na naszą skórę jest promieniowanie słoneczne. Majowie uważali słońce za symbol życia i śmierci. Umożliwia ono syntezę witaminy D3 w ludzkim organizmie, jednocześnie usposabia do powstania nowotworów skóry i czerniaka. 

Skóra wyposażona jest w komórki chroniące ją przed nadmiarem promieni słonecznych są to melanocyty, które produkują melaninę-naturalny pigment skóry. To dzięki zróżnicowanej ilości melaniny skóra różnych ludzi ma różny odcień-od porcelanowego do prawie czarnego. Jasna skóra jest bardzo wrażliwa na promieniowanie ultrafioletowe, najmniejszą wrażliwość ma skóra o ciemnym odcieniu. Prawidłowość ta dotyczy osób dorosłych. Skóra małego dziecka to bardziej skomplikowany problem. 

Dziecko nie rodzi się z pełną pulą melanocytów. Komórki zawierające pigment zasiedlają skórę sukcesywnie w ciągu pierwszych lat życia dziecka. Znajdują się nie tylko w skórze, ale również we włosach i tęczówkach odpowiadając za ich barwę. Noworodki i niemowlęta mają zwykle kolor oczu błękitny, szary lub granatowy. Wynika to z bardzo małej ilości pigmentu zawartego w tęczówce. Wraz z dojrzewaniem dziecka i oddziaływaniem promieni słonecznych zwiększa się produkcja pigmentu i kolor oczu zmienia się na docelowy. Zwykle po ukończeniu roku oczy dziecka mają już swoją stałą barwę, ale czasami proces ten przedłużą się do 3 roku życia. Podobnie rzecz ma się z zawartością melanocytów w skórze małego dziecka. W związku z ich niewielką ilością ochrona przed promieniowaniem ultrafioletowym jest niewielka. Melanina stanowi rodzaj filtra słonecznego. Pochłania promieniowanie ultrafioletowe i wolne rodniki. Energia słoneczna pochłaniana przez melanocyty jest zamieniana przez nie w energię cieplną. Znajomość tego mechanizmu tłumaczy dlaczego nasze maluszki powinny być chronione przed nasłonecznieniem. Niewielka zawartość melanocytów w skórze małego dziecka sprawia, że filtr jest słaby, w związku z czym łatwo dochodzi do oparzeń skóry. U maluchów nie ma pełnej sprawności mechanizm termoregulacji. Energia słoneczna przekształcona w energię cieplną łatwo doprowadza do przegrzania małego organizmu. 

W celu ochrony maluchów dzieci do 3 roku życia nie powinno się wystawiać na bezpośrednie działanie światła słonecznego. W okresie niemowlęcym konieczna jest ochrona skóry przy pomocy koszulek, czapek, czy parasolki zamontowanej w wózku. Warto regularnie smarować wszystkie odkryte części ciała (buzię, rączki, stópki) kremem z filtrem UV 50, najlepiej przeznaczonym dla maluchów. 

Do czynników zwiększających ryzyko oparzeń słonecznych należą:

1. Wiek dziecka.

2. Odcień skóry.

3. Strefa klimatyczna.

4. Wysokość ponad poziomem morza.

5. Mała wilgotność powietrza.

6. Wiatr.

7. Stosowanie preparatów powodujących scieńczenie naskórka.

Niefrasobliwość opiekunów może mieć dla dziecka przykre konsekwencje w postaci poparzenia słonecznego. W miejscu eksponowanym na słońce pojawia się:

1. Ból.

2. Zaczerwienienie i obrzęk skóry.

3. Wzmożone ocieplenie nasłonecznionych okolic.

4. Charakterystyczne odcięcie zmian skóry zdrowej i poparzonej (dekolt, rękawki koszuli czy nogawki spodenek).

5. W drugiej lub trzeciej dobie na zaczerwienionej skórze mogą pojawić się pęcherze.

Warto pamiętać, że promieniowanie ultrafioletowe przenika przez szyby okienne.

Szczególny problem stanowią fitofotodermatozy. Jest to reakcja skórna, która wynika z kontaktu skóry z rośliną zawierającą związki z grupy furanokumaryn i następową ekspozycją na promieniowanie słoneczne. Reakcja ta dotyczy wszystkich osób bez względu na wiek i odcień skóry.

Po nasłonecznieniu skóry uprzednio zanieczyszczonej furanokumarynami roślinnymi pojawia się:

1. Pieczenie.

2. Ból.

3. Wrażenie oparzenia.

4. Później świąd.

Zmiany pojawiają się wcześniej niż przy poparzeniu słonecznym. Występują już w ciągu kilku godzin od zadziałania czynnika sprawczego. W przypadku  barszczu  Sosnowskiego reakcja ma miejsce w ciągu 30 do 120 minut od kontaktu z rośliną. Charakterystyczny jest brak zmian skórnych w miejscach osłoniętych np. paskiem od zegarka. Na zaczerwienionej skórze mogą występować pęcherzyki i pęcherze. Zmiany nasilają się przez kolejne 2-3 dni i mogą utrzymywać się przez kilka tygodni do kilku miesięcy. Zmiany na skórze mogą się nasilać po nasłonecznieniu w tym samym sezonie wiosenno-letnim, a nawet w okresach nasłonecznienia przez kilka następnych lat.

Do roślin uwrażliwiających na promieniowanie słoneczne należą: marchew, pietruszka, seler naciowy, koper ogrodowy, koper włoski, trybula leśna, fenkuł włoski, gorczyca, jaskier, figa, ruta zwyczajna, pasternak zwyczajny, aminek wielki, barszcz Sosnowskiego, chryzantemy, piołun, osty, złocień, trawa łąkowa (zawierająca rzepik pospolity), dyptam jesionolistny, cytryna, limonka, pomarańcza gorzka, grejpfrut, pomarańcza bergamota.

Ruta zwyczajna dodawana jest do maści i żelów przeciwbólowych, preparatów na wszy i środków na insekty. Ulotki dołączone do niektórych żelów i maści o działaniu przeciwbólowym zawierają ostrzeżenie o przeciwwskazaniu nasłoneczniania posmarowanej okolicy przez okres dwu tygodni. Niedostosowanie się do zaleceń producenta grozi nieprzyjemną reakcją fitofototoksyczną.

Małgorzata Stokowska-Wojda

Świat w problemy jest bogaty

Jak nie wojny to debaty

Wokół wielka polityka

Co nerwowo nas dotyka

Miesza w głowach i w rodzinach

Każdy o tym coś wspomina

Potem kłótnie, waśnie, spory

Zamieniamy się w potwory

Ale teraz się zatrzymaj

I Baranka przypominaj

Przestań o konfliktach gadać

Lepiej się z rodziną naradź

Co możecie razem zrobić

Aby życie swe osłodzić

Więc przy stole rozmawiajcie

Byle nie jak Stalin w Jałcie

Tylko o tym co dobrego

Możesz innym dać kolego

Jak pomimo wielu złości

Myśleć i działać z miłości

Czy to w domu, w gabinecie

wszędzie gdzie bywasz na świecie

Żyj z uśmiechem i radością

Nie epatuj więcej złością

No i zadbaj też o siebie

Abyś nie musiał w potrzebie

Stać w kolejce gdzieś na SOR-ze

Gdzie Cię uratować może

Medyk albo technologia

Która bywa tak wygodna

tylko raczej dla medyka

Ale nie dla nieszczęśnika

Który trafia tam z kłopotem

Ale więcej nie chce potem

Warto zatem dbać jak wiecie

Zgodnie z tym co w gabinecie

Pielęgniarka Ci poleca

Albo lekarz Tobie zleca

Biologiczny zegar tyka

Ważna więc profilaktyka

Dotąd była plus czterdzieści

Ale choć się Wam to nie śni

Będzie nowa dla każdego

po dwudziestce dorosłego

Pracowaliśmy w pocie i znoju

Ale już po 5 maju

Każdy w POZ Ci powie

Zapraszam na Moje Zdrowie

Przed tym jeszcze edukacja

e-zdrowie i koordynacja

To tematy konferencji

Chciałbym do niej Was zachęcić

I na koniec ślę życzenia

Oprócz smacznego jedzenia

Miłych rozmów w gronie gości 

Ze Zmartwychwstania radości!

Wesołego Alleluja!!!

życzy 

Tomasz Zieliński

Prezes LZLR-P

Informacja prasowa 

Nowy program profilaktyczny „Moje zdrowie” od maja 2025 r.

„Moje zdrowie” to nowy program profilaktyczny skierowany do pacjentów powyżej 20. roku życia, który od maja 2025 roku będzie dostępny w ramach NFZ. W poradniach POZ, po wypełnieniu ankiety dotyczącej stanu zdrowia i stylu życia, pacjenci będą mogli wykonać badania krwi, omówić wyniki z pielęgniarką lub lekarzem POZ. Dostaną także indywidualny plan zdrowotny dostosowany do stwierdzonych czynników ryzyka. 

„Moje zdrowie” zastąpi program „Profilaktyka 40 Plus”, a jego powstanie jest efektem współpracy ekspertów ze środowiska medycznego, m.in. członków Porozumienia Zielonogórskiego, z przedstawicielami Ministerstwa Zdrowia i Narodowego Funduszu Zdrowia. Andrzej Zapaśnik – ekspert Porozumienia Zielonogórskiego, kierownik Przychodni BaltiMed z Gdańska, jest twórcą założeń opieki koordynowanej w POZ (przygotowanych pierwotnie na potrzeby pilotażu POZ PLUS), którą sam realizuje od ponad sześciu lat. Przystępując do pilotażu opieki koordynowanej POZ PLUS w 2018 roku, opracował ponadto autorski sposób realizacji bilansów zdrowia u dorosłych, wykorzystując wspierający program informatyczny. Projekt ten stał się inspiracją dla programu „Moje zdrowie”. 

– W mojej przychodni pacjent rozpoczyna od wypełnienia szczegółowej ankiety, najczęściej na komputerze w domu, po otrzymaniu dedykowanego linka. Następnie jest zapraszany do punktu pobrań krwi oraz gabinetu Promocji Zdrowia w celu wykonania pomiarów takich jak waga, wzrost, oraz ciśnienie tętnicze, a także wpisania istotnych informacji medycznych, m.in. wyników badań laboratoryjnych, przesiewowych badań onkologicznych i wykonanych szczepień zalecanych. 

W trzecim etapie, w zależności od stwierdzonych czynników ryzyka, pacjent odbywa teleporadę lub wizytę stacjonarną u lekarza POZ. Proces nie kończy się na diagnozie – w zależności od rozpoznanych czynników ryzyka proponuję dalsze interwencje prozdrowotne, takie jak badania diagnostyczne (np. spirometria lub tomografia komputerowa u palaczy, przesiewowe badania onkologiczne), szczepienia zalecane oraz porady edukacyjne (dietetyka, psychologa, pielęgniarki). W razie potrzeby pacjent kierowany jest na dalszą opiekę w ramach POZ lub AOS, np. do poradni genetycznej przy podejrzeniu rodzinnego występowania chorób nowotworowych lub do poradni hipercholesterolemii rodzinnej.
Przez lata wypracowałem własny model realizacji bilansów zdrowia dorosłych pacjentów, oparty na założeniach kompleksowej profilaktyki opracowanych w 2019 roku przez ekspertów Porozumienia Zielonogórskiego na potrzeby pilotażu opieki koordynowanej dla małych praktyk (POZ OK). Dotychczas przeprowadzono bilanse zdrowia u ponad 2 200 pacjentów naszej przychodni. Ten model kompleksowej profilaktyki cieszy się uznaniem zarówno wśród pacjentów, jak i pracowników zaangażowanych w jego realizację – wyjaśnia Andrzej Zapaśnik. Założenia i sposób realizacji profilaktyki u dorosłych pacjentów znalazły swoje odzwierciedlenie w programie „Moje zdrowie”.

Przez ostatnie kilka miesięcy Zespół ds. wdrożenia opieki koordynowanej w POZ przy Ministerstwie Zdrowia, kierowany przez prof. Agnieszkę Mastalerz-Migas, w którego skład wchodzi Tomasz Zieliński, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego wraz z zaproszonymi ekspertami – Andrzejem Zapaśnikiem i Bartoszem Pędzińskim z Porozumienia Zielonogórskiego – pracował nad szczegółowymi zapisami nowego programu

– Program „Moje zdrowie” to kolejny krok w rozszerzaniu profilaktyki zdrowotnej dorosłych pacjentów w Polsce. Jego siłą będzie powszechność i kompleksowość – pacjent nie tylko otrzymuje zestaw badań, ale także profesjonalne wsparcie lekarza lub pielęgniarki, co pozwala na realne przełożenie wyników na konkretne działania zdrowotne. Dzięki współpracy ekspertów POZ i przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia udało się stworzyć program, który ma szansę objąć miliony osób i znacząco wpłynąć na poprawę zdrowia publicznego w naszym kraju – mówi Tomasz Zieliński, wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego.

„Moje zdrowie” obejmuje następujące obszary profilaktyczne:
1. Kardiologię – m.in. ocena występowania czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych; 
2. Onkologię – m.in. kwalifikowanie do przesiewowych badań profilaktycznych (cytologia, mammografia, kolonoskopia); 
3. Choroby zakaźne – m.in. kwalifikowanie do szczepień zalecanych
4. Choroby psychiczne – wstępne badanie przesiewowe w kierunku zespołów depresyjnych.
5. Zdrowy styl życia – m.in. kwalifikowanie do interwencji antynikotynowej, ograniczającej ryzykowne spożywanie alkoholu oraz dietetycznej.
6. Inne – m.in. kwalifikowanie do dalszej diagnostyki w kierunku POCHP, MAFLD i WZW.

Nowy program obejmie pacjentów od 20. roku życia i będzie bardziej kompleksowy niż „Profilaktyka 40 Plus”. W ramach programu pacjenci wypełnią ankietę oraz wykonają badania diagnostyczne. Podstawowe badania obejmą morfologię krwi, poziom glukozy, lipidogram, kreatyninę i TSH. Rozszerzone badania, zależne od wieku i wyników ankiety, mogą obejmować próby wątrobowe, PSA całkowity u mężczyzn, przeciwciała anty-HCV oraz lipoproteinę A. Podczas wizyty podsumowującej pacjentom zmierzone zostaną ciśnienie tętnicze, tętno, waga, wzrost, obwód talii oraz BMI. Osoby powyżej 60. roku życia będą miały ocenę funkcji poznawczych. 

Najważniejszą zmianą jest wprowadzenie konsultacji pielęgniarki lub lekarza, co nie było uwzględnione w poprzednim programie. Pacjent nie zostanie sam z wynikami – profesjonalna opieka medyczna POZ zapewni ich interpretację i ustali indywidualny plan zdrowotny. Jego elementem będą porady edukacyjne (lekarza, pielęgniarki, dietetyka) finansowane w ramach programu „Moje zdrowie”. 
Program „Profilaktyka 40 Plus”, który funkcjonował od lipca 2021 roku, był wielokrotnie na wniosek Porozumienia Zielonogórskiego przedłużany. Według Centrum e-Zdrowia skorzystało z niego prawie 5 mln osób, a podmioty zrzeszone w Federacji PZ były, poza laboratoriami, wśród liderów realizacji Profilaktyki 40 PLUS, dzięki temu mogły dzielić się doświadczeniem przy planowaniu programu „Moje zdrowie”. 

Link do formularza

Formularz rejestracyjny

Konferencja 26.04.2025 r. – 27.04.2025 r. Hotel Victoria Lublin

„Wiosna e-zdrowia i koordynacji na Lubelszczyźnie” 2025 r.

w celu zarezerwowania miejsca prosimy o wypełnienie formularza i dokonanie opłaty

Prosimy o przesłanie wypełnionego (elektronicznie bądź w formie skanu) formularza do 16 kwietnia 2025 r. na adres Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Ilość miejsc ograniczona.

Po przesłaniu formularza należy dokonać wpłaty na numer konta 28194010763032512000910000

Tytuł wpłaty „Imię i nazwisko Wiosna e-zdrowia i koordynacji na Lubelszczyźnie 2025”

Po zweryfikowaniu wpłaty zostanie wystawiona faktura i wysłana na adres mailowy podany w formularzu.

W przypadku rezygnacji z uczestnictwa w konferencji na dwa dni lub w przeddzień dokonana wpłata nie zostanie zwrócona.

W przypadku nieobecności na konferencji pokrywają Państwo koszty noclegu.

Mowa jest najlepszym narzędziem komunikacyjnym w jakie został wyposażony człowiek. Zaburzenia mowy, trudności z porozumieniem się z otoczeniem są niebywałym dramatem. Poczucie wyobcowania, problemy z komunikacją a tym samym poznawaniem świata są oczywistym poważnym utrudnieniem funkcjonowania i powodem znacznego pogorszenia jakości życia. 

Kłopoty z mówieniem określane są jako zaburzenia mowy, języka oraz komunikacji. Dysfunkcja mowy przyjmuję różną postać:

1. Zaburzenia w programowaniu mowy-polegają na utracie zdolności do rozumienia i tworzenia wypowiedzi wskutek uszkodzenia mózgu. Zaburzenia te mają różny stopień zaawansowania od lekkich zaburzeń językowych do całkowitej niemożności mówienia. 

2. Zaburzenia w realizacji mowy-polegają na braku koordynacji mięśni niezbędnych do produkcji mowy.

3. Trudności w definiowaniu słów, aktualizacji nazw.

Problemy w zakresie mowy dotyczą pacjentów neurologicznych z różnymi schorzeniami: udarem mózgu, urazem czaszkowo-mózgowym, chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie rozsiane, stwardnienie zanikowe boczne.

Zaburzeniom mowy czasami towarzyszą zaburzenia połykania zagrażające odwodnieniem, niedożywieniem i zachłystowym zapaleniem płuc.

Innowacyjną terapię zaburzeń mowy opracował i prowadzi zespół neurologopedów w Tarnowie. Terapia obejmuje zajęcia indywidualne i grupowe. Skład grup nie jest losowy, a pacjenci są dobierani pod względem rodzajów i stopnia deficytów. Podczas pracy w grupie chory ma nie tylko trening poznawczy i lingwistyczny usprawniający mowę. Bardzo ważny jest również aspekt psychologiczny polegający na pokonywaniu oporów przed mówieniem, nawiązywaniu relacji z innymi ludźmi, aktualizacji słownictwa. Ośmielenie chorego do komunikacji ze światem mimo niedoskonałości jego mowy ułatwia mu codzienne funkcjonowanie np. samodzielne zakupy w sklepie, czy załatwianie spraw w urzędzie i poprawia samoocenę i komfort życia.

Jedną z technik wykorzystywanych w tarnowskim ośrodku jest śpiewoterapia. Podczas śpiewania chorzy używają prostych instrumentów : trójkąty, bębenki, tamburyny, czasami są to samodzielnie wykonane grzechotki z pojemników po jogurcie z ziarenkami ryżu. Pacjent z ograniczona sprawnością może wybijać rytm, co jest ważne w odzyskiwaniu umiejętności poprawnej mowy. Rytm i melodia nadają kształt słowom, dyscyplinują tempo i usprawniają koordynację oddechu, wydawania i kształtowania dźwięków. 

Osoby z neurologicznymi zaburzeniami płynności mowy wymagają zróżnicowanej terapii. Jednym z rodzajów treningów jest śpiewoterapia. Okazuje się, że osoby z zaburzeniami płynności mowy podczas mówienia mogą płynnie śpiewać i podczas śpiewania nie jąkają się. Śpiewając ludzie łatwiej przypominają sobie słowa, dzięki melodii, rytmowi i emocjom towarzyszącym piosence, co również wpływa na płynność mowy. Muzyka i śpiewanie dostarcza pacjentowi wiele doświadczeń natury psychologicznej. Muzyka zmniejsza napięcie psychoruchowe i pobudza ekspresję własnych uczuć. Odwołanie się do wspomnień wywołuje silne emocje, a czasami działa w ten sposób, że rozładowuje ładunek emocjonalny. W wielu przypadkach powoduje poprawę nastroju i wyzwala energię do działania. Są to profity terapeutyczne nie zawsze uświadamiane sobie przez pacjentów. Osoby w grupie terapeutycznej miło spędzają czas, śpiewają ulubione piosenki i wychodzą po zajęciach uśmiechnięte i zadowolone. Wspólne śpiewanie usprawnia komunikację w grupie i powoduje przełamywanie nieśmiałości czy wręcz wstydu z powodu złej wymowy. Śpiewoterapia wpływa również na funkcje poznawcze, w tym koncentrację i zaburzenia pamięci. Śpiewając, łatwiej przypomnieć sobie słowa, dzięki melodii, rytmowi i emocjom towarzyszącym piosence, wpływa to również na płynność mowy.

Zważywszy, że śpiewanie podobnie jak wysiłek fizyczny odstresowuje i poprawia nastrój to może być sposobem na dobry dzień u wszystkich, nawet jeśli nie mają problemów z płynnością mowy.

Małgorzata Stokowska-Wojda

Od czasu epidemii covidowej minęło kilka lat . Przybyło doświadczenia w zakresie oddziaływania wirusa SARS-CoV-2 na ludzki organizm nie tylko w trakcie zachorowania, ale także następstw odległych w czasie. 

Przywykliśmy sądzić, że infekcja COVID-19 zajmuje przede wszystkim układ oddechowy, a najgroźniejsze są zaburzenia oddychania prowadzące do duszności zagrażającej życiu. Jednak SARS-CoV-2 zajmuje nie tylko płuca, a infekcja nim wywołana jest groźna dla wielu narządów, w tym mózgu. 

Każda infekcja gorączkowa z zaburzeniami oddychania, wywołana drobnoustrojami innymi niż koronawirus odbija się na funkcjonowaniu mózgu i może skutkować:

1. Bólami głowy.

2. Spowolnieniem psychoruchowym.

3. Sennością.

4. Drgawkami.

5. Nudnościami i wymiotami.

6. Czasem nawet zaburzeniami świadomości. 

Oprócz objawów infekcji gorączkowej SARS-CoV-2 atakuje mózg w sposób bezpośredni. Występujące na początku zachorowania na COVID-19 zaburzenia węchu i smaku są sygnałem, że wirus zajął nerwy czaszkowe odpowiedzialne za zmysł smaku ( nerw twarzowy, językowo-gardłowy i nerw błędny) i powonienia (nerw węchowy). Drogą nerwów czaszkowych wirus atakuje struktury mózgowia. Uważa się, że zajęcie nerwów czaszkowych ma miejsce w 80% infekcji covidowych, nawet tych o lekkim przebiegu. 

Ludzki mózg do prawidłowej pracy potrzebuje glukozy i tlenu. Zaburzenia oddychania i poważne niedotlenienie organizmu odbijają się na funkcjonowaniu mózgu. Konsekwencje są tym groźniejsze im głębsze jest niedotlenienie i dłuższy czas jego trwania. Niedotlenienie może doprowadzić do trwałej dysfunkcji mózgu a nawet przyśpieszyć proces jego starzenia się. Szczególnie narażone są osoby ze współistniejącymi przed zachorowaniem na COVID-19 chorobami przewlekłymi przebiegającymi z uszkodzeniem układu nerwowego . Dotyczy to chorych po przebytym udarze mózgu, z  chorobą Parkinsona czy Alzheimera.

Bardzo niebezpieczne w skutkach są występujące podczas COVID-19 zaburzenia polegające na wzmożonej krzepliwości krwi. Powoduje ona duże zagrożenie zatorowością. Nadmierne wykrzepianie sprawia, że w łożysku naczyń krwionośnych tworzą się przy ściankach skrzepliny, które mogą oderwać się  od ściany naczynia i z prądem krwi przemieścić się w odległe rejony ludzkiego organizmu. Skrzeplina, która dotrze do naczynia krwionośnego mózgu może całkowicie zamknąć jego światło, w związku z czym krew nie popłynie za przeszkodę, a niedokrwiona w wyniku zatoru część mózgu ulegnie uszkodzeniu. 

Po przechorowaniu COVID-19 różnie długo, nawet do kilku miesięcy mogą utrzymywać się objawy zaburzeń funkcji mózgu, które mają postać:

1. Problemów z pamięcią.

2. Problemów z koncentracją.

3. Spowolnienia procesów poznawczych.

4. Niskiej tolerancji wysiłku.

5. Łatwego męczenia się.

Chorzy w tym okresie mogą mieć kłopot z przypomnieniem sobie właściwego słowa podczas rozmowy, albo imienia znajomego. Trudniej zapamiętują nowe informacje. Zaburzenia te noszą nazwę „mgły covidowej”, ale podobne objawy mogą wystąpić w innych infekcjach przebiegających z przewlekłym niedotlenieniem.

Niestety, nie tylko mózg jest podatny na uszkodzenie przez koronawirusa. Bardzo groźne powikłania mogą dotyczyć również obwodowego układu nerwowego. Koronawirus może uszkodzić nerwy obwodowe. Najczęstsze objawy uszkodzenia nerwu to ból, drętwienie i osłabienie kończyny zaopatrywanej przez uszkodzony nerw. Koronawirus może też wywołać poprzeczne uszkodzenie rdzenia kręgowego. Powikłanie to manifestuje się postępującymi niedowładami obejmującymi najpierw kończyny dolne, potem górne, często z najgroźniejszym zajęciem mięśni oddechowych.

Jednocześnie obserwacje wykazały, że w niektórych grupach pacjentów przyjmujących przewlekle leki z powodu choroby Parkinsona, stwardnienia rozsianego czy reumatoidalnego zapalenia stawów przebieg infekcji SARS-CoV-2 jest złagodzony prawdopodobnie przez zażywane leki. W chwili obecnej brakuje jednoznacznych dowodów, a problem badają naukowcy ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Małgorzata Stokowska-Wojda

NIE TYLKO MĘSKA RZECZ

Stan włosów we współczesnej populacji jest bardzo ważny. Bujna czupryna symbolizuje młodość, zdrowie i szeroko rozumiany sukces. Przerzedzanie się włosów jest często powodem do poszukiwania środków zaradczych. Z doświadczenia wiadomo, że zakola i tonsurka to problemy panów w średnim wieku. Najczęstszy rodzaj utraty włosów nazywamy łysieniem androgenowym lub łysieniem typu męskiego. Jednak zależne od gospodarki hormonalnej łysienie dotyczy również kobiet. Utrata włosów u mężczyzn i kobiet przebiega nieco inaczej mimo podobnej przyczyny. Wyróżnia się łysienie androgenowe typu męskiego i typu kobiecego. Statystyka wskazuje, że problem dotyczy nawet 80% mężczyzn i 40-50% kobiet.

We wzrastaniu prawidłowego włosa wyróżnia się trzy fazy:

1. Aktywną fazę wzrostu.

2. Fazę przejściową.

3. Fazę zrzucania włosów.

W obrębie prawidłowej skóry owłosionej głowy w fazie aktywnego wzrostu znajduje się do 90% włosów, w fazie przejściowej 10-15%, a w fazie zrzucania 1%. Równowaga między wzrastaniem a utrata włosów zapewnia ich sukcesywne odnawianie. Zaburzenia proporcjo włosów w poszczególnych fazach skutkuje ich nadmierną utratą co objawia się łysieniem. Już od dawna wiadomo że istnieje ścisły związek między łysieniem a androgenami czyli hormonami męskimi. Skóra głowy wyposażona jest w receptory dla hormonów męskich. Wysoki poziom testosterony prowadzi do zmniejszenia mieszków włosowych i skrócenia fazy wzrastania włosów. Włos jest cieńszy, krótszy, jaśniejszy i w konsekwencji wypada szybciej niż powinien, co manifestuje się łysieniem.

W związku z faktem, że okolica czołowa i ciemieniowa skóry mężczyzn mają więcej receptorów dla męskich hormonów, w tych miejscach włosy wypadają w największej ilości tworząc zakola i tonsurkę. Badania wykazały, że wypadanie włosów nie jest jedynie kosmetycznym problemem. Mężczyźni z łysieniem androgenowym mają większe ryzyko choroby niedokrwiennej serca i raka prostaty.

Łysienie androgenowe u kobiet ma nieco inne i wydaje się bardziej złożone mechanizmy. Najczęstszą choroba u kobiet wiążącą się z podwyższeniem stężenia męskich hormonów (androgenów) jest zespół policystycznych jajników. Podczas jednego z badań angielskich poddano analizie przypadki kobiet z łysieniem ciężkim i umiarkowanym. Podwyższony poziom męskich hormonów stwierdzono tylko w 39% przypadków. Obserwacje te przemawiają za tym, że wypadanie włosów u kobiet wynika bardziej ze zwiększonej wrażliwości receptorów znajdujących się w skórze niż wysokiego poziomu androgenów. Niebagatelny dodatni wpływ na wzrost włosów mają żeńskie hormony płciowe (estrogeny). Stąd zwiększona utrata włosów u kobiet w okresie menopauzy lub poddanych leczeniu hormonalnemu z powodu raka piersi. Wzrostem poziomu estrogenów tłumaczy się poprawę w zakresie wzrastania włosów u kobiet w ciąży, a także całkowity odrost włosów u transseksualnych pacjentek z łysieniem androgenowym po rozpoczęciu terapii żeńskimi hormonami (estrogenami). Łysienie androgenowe u kobiet wygląda inaczej niż u mężczyzn i różni się u poszczególnych pacjentek. W większości przypadków zaczyna się w części centralnej, a przerzedzenie włosów przypomina kształtem choinkę, często łysienie przyjmuje postać „szerokiego przedziałka”. Rzadziej występuje przerzedzenie włosów w okolicach czołowych i skroniowych. Wyjątkowo przerzedzenie włosów zajmuje okolice podobne jak w przypadkach dotyczących mężczyzn.

Leczenie łysienia androgenowego obejmuje zróżnicowane metody terapii:

1. Leczenie preparatami zewnętrznymi przyjmującymi najczęściej postać wcierek.

2. Preparaty doustne- wpływające na gospodarkę hormonalną.

3. Śródskórnie podawana toksyna botulinowa.

4. Zabiegi z wykorzystaniem niskoenergetycznego lasera. 

5. Zabiegi z wykorzystaniem bogatopłytkowego osocza-dowody na skuteczność tej metody są ograniczone.

6. Maskowanie łysienia przy pomocy profesjonalnego tatuażu z użyciem metody mikropigmentacji.

7. Przeszczepienie włosów. Należy pamiętać, że przeszczepione osobom z łysieniem androgenowym włosy poddawane są czynnikom skracającym czas życia włosa. Po przeszczepie niezbędne jest kontynuowanie terapii doustnej i stosowanie terapii dodatkowych celem zmniejszenia narażenia włosów na wypadanie. 

Łysienie bywa poważnym problemem nie tylko u kobiet, ale także u mężczyzn. Niektórzy z panów podejmują trudy długotrwałego leczenia łysienia z ryzykiem niepewności efektów. Inni akceptują łysinę, która nie tylko nie jest powodem kompleksów, a czasami stanowi wręcz atrybut atrakcyjności. Łysych przystojniaków nie brakuje na scenie, ani w sporcie, Wystarczy spojrzeć na Ryszarda Rynkowskiego czy Michała Pazdana.

Małgorzata Stokowska-Wojda