Zdążyć przed rakiem

Do niedawna wśród nowotworów prym wiódł rak płuc. Zmiana warunków, cywilizacja sprawiły, że ustępuje pierwszeństwa rakowi jelita grubego. Liczba zachorowań ciągle rośnie. Rak jelita grubego rozwija się powoli, od kilku do dwudziestu lat. Często jego podłoże stanowią łagodne polipy, które z czasem nabierają cech złośliwych stąd nazywamy je stanem przedrakowym. Rozpoznanie polipów pozwala na ich usunięcie i tym samym uwolnienie chorego od tykającej „bomby zegarowej”. Wczesne wykrycie raka umożliwia jego skuteczne leczenie. Diagnostyce jelita grubego służy badanie kolonoskopowe.

Kolonoskopia jest badaniem polegającym na wziernikowaniu całego jelita grubego.

Badanie wykonuje się przy pomocy giętkiego instrumentu - kolonoskopu, który wprowadza się przez odbyt do światła jelita. Kolonoskop ma długość od 130 do 200 cm długości, na końcu przyrządu umieszczonym w jelicie znajduje się kamera, na drugim końcu okular umożliwiający badającemu lekarzowi obserwację obrazu rejestrowanego przez obiektyw. W rękojeści kolonoskopu znajdują się pokrętła do sterownia aparatem dzięki którym kolonoskop jest przesuwany wzdłuż jelita. Nowoczesne kolonoskopy są zaopatrzone w monitory, na których pojawia się kolorowy obraz z wnętrza jelita oraz możliwość wykonywania zdjęć (również w kolorze) jako dokumentacji zaobserwowanych w trakcie badania zmian chorobowych. Badający lekarz przy pomocy kolonoskopu ogląda od środka jelito grube. Dzięki wziernikowaniu jelita grubego można wykryć polipy, zmiany nowotworowe, zmiany zapalne błony śluzowej, chorobę uchyłkową jelita. Podczas kolonoskopii można pobrać wycinki celem wykonania badania histopatologicznego czy wykonać zabieg endoskopowy np. usunięcia polipów.

Bardzo ważne jest właściwe przygotowanie do badania. Polega ono na oczyszczeniu jelita grubego. Na tydzień przed badaniem należy skontaktować się z lekarzem, by zasięgnąć informacji, które leki można przed badaniem przyjmować, a które wskazanym byłoby odstawić. Ograniczenia dotyczą niektórych powszechnie przyjmowanych leków przeciwbólowych i witamin. Zaleca się odstawienie preparatów żelaza i leków zwiększających ryzyko krwawienia podczas badania. Dzień przed kolonoskopią konieczny jest ścisły post. Nie można spożywać żadnych stałych pokarmów. Dozwolone są dowolne ilości wody mineralnej i soków. Najlepiej znaleźć sobie na ten dzień jakieś absorbujące zajęcie np. ciekawą lekturę lub film, aby odwrócić uwagę, a uczucie głodu oszukiwać wodą mineralną. W przeddzień badania konieczne jest przyjmowanie specjalnych preparatów przeczyszczających, sposób ich przyjmowania dokładnie opisuje ulotka. Celem oczyszczania jest wypróżnianie się prawie czystą wodą, co sugeruje, że jelito jest właściwie przygotowane do badania. Jeżeli jelito nie zostało dokładnie oczyszczone, badanie jest bardzo trudne, lub wręcz niemożliwe do wykonania. Kolonoskopia zwykle trwa od 20 do 60 minut. Nie jest badaniem bolesnym, ale podczas wprowadzania wziernika może występować odruchowe obkurczanie jelita powodujące dyskomfort a nawet ból u pacjenta i utrudniające badającemu lekarzowi prowadzenie kolonoskopu. By uniknąć nieprzyjemnych doznań, przed badaniem podaje się pacjentowi leki uspokajająco-nasenne i przeciwbólowe jednocześnie. Pacjent jest rozluźniony, a badanie przebiega bez utrudnień. Po podanych lekach nie można prowadzić samochodu. Ważne jest, by chory udał się na badanie w towarzystwie bliskiej osoby, która zorganizuje transport.

Co roku na raka jelita grubego choruje ok. 14 000 nowych pacjentów. Ale wykrycie przy pomocy kolonoskopii bezobjawowych zmian zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 60-90%. W związku z powyższym, Ministerstwo Zdrowia finansuje program profilaktyki raka jelita grubego, w wyniku którego kolonoskopia jest wykonywana u osób zdrowych.

Do profilaktycznej kolonoskopii kwalifikowane są osoby, które nie miały wykonanego tego badania w ciągu ostatnich 10 lat:

1. W wieku 50-65 lat bez objawów raka jelita grubego.
2. W wieku 40-50 lat bez objawów raka jelita grubego, które miały przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci) z rakiem jelita grubego.
3. Osoby w wieku 25-65 lat pochodzące z rodzin obciążonych genetycznie. W tym przypadku konieczne jest skierowanie (potwierdzenie) z Poradni Genetycznej.

Kolonoskopia jest badaniem, które można powtarzać wielokrotnie. Podeszły wiek nie stanowi przeciwwskazania. Wykonywana jest nawet u kobiet ciężarnych, ale należy unikać wykonania jej w II i III trymestrze ciąży.

Przeciwskazaniem do kolonoskopii jest:

1. Zawał mięśnia serca w ciągu ostatnich 3 miesięcy.
2. Ostra niewydolność krążeniowa lub oddechowa.
3. Ostra choroba zapalna jelit.

Powikłania po kolonoskopii występują bardzo rzadko. Mają charakter niewielkich krwawień zwykle niewymagających leczenia. Wyjątkowo może dojść do przebicia jelita.

Wczesna, bezobjawowa zmiana wykryta dzięki profilaktycznej kolonoskopii często pozwala zdążyć przed rakiem.

Małgorzata Stokowska-Wojda