Depresja u dzieci

Depresja jest chorobą występującą coraz częściej wraz z rozwojem cywilizacji. Zwykle kojarzymy ją z osobami dorosłymi. Tymczasem depresja u dzieci często pozostaje nierozpoznana. Objawy depresji uważane za kluczowe u dorosłych jak: zaburzenia snu, spadek łaknienia, zmniejszenie masy ciała i myśli samobójcze nie zawsze muszą występować w depresji dziecięcej. U dzieci często występują niespecyficzne objawy takie jak drażliwość, uciekanie z domu, pogorszenie wyników w nauce i bóle głowy. Nawet objawy dużej depresji pozostają często niezauważone przez opiekunów, gdyż nie zaburzają one w sposób istotny funkcjonowania dziecka. Dziecko może być smutne, mieć myśli samobójcze i problemy ze snem, o których jego rodzice nie wiedzą. Wynika to z faktu, że dziecko często nie potrafi w sposób spontaniczny lub świadomy wyrazić własnych uczuć, czy opisać przeżywanych przez siebie problemów. Czasami cały swój stan ujmuje jednym zdaniem: „Jest mi źle”.

Dzieci w wieku przedszkolnym cierpiące na depresję są apatyczne, wycofane w kontaktach z opiekunami, podczas zabawy często analizują tematy związane ze śmiercią, a niekiedy z samobójstwem. Często występuje opóźnienie lub cofnięcie w rozwoju polegające na tym, że dziecko wolniej uczy się nowych czynności, lub nie potrafi wykonać tych, które już wcześniej opanowało.

U dzieci depresyjnych w wieku szkolnym dominują objawy lękowe: strach przed przebywaniem bez towarzystwa innej osoby lub niechęć do kontaktów z ludźmi. Występują również objawy ze strony ciała: bóle uogólnione, bóle brzucha, bóle głowy. Po ustąpieniu epizodu dużej depresji u znacznej liczby dzieci stwierdza się zaniżoną samoocenę, upośledzenie relacji międzyludzkich, zwiększoną częstość podejmowania zachowań ryzykownych, których wynikiem może być palenie tytoniu lub przedwczesne zajście w ciążę. Obserwowane u nastolatków chorych na depresję upośledzenie funkcjonowania we wszystkich dziedzinach życia, pogorszenie wyników w nauce, wycofanie się z codziennej aktywności grupy rówieśniczej oraz brak napędu lub motywacji mogą powodować uporczywe interwencje rodziców. Ciągłe uwagi w efekcie powodują pogorszenie samooceny.

Rozpowszechnienie zaburzeń depresyjnych w kolejnych pokoleniach dzieci wzrasta, a ich początek występuje w coraz młodszym wieku. Szacuje się, że duża depresja występuje u 1% dzieci w wieku przedszkolnym, u 2% dzieci w wieku szkolnym i 1,6-8% młodzieży. Liczba samobójstw wśród dzieci i młodzieży w przebiegu depresji nie jest dokładnie znana, ale prawdopodobnie jest zbliżona do częstości samobójstw w populacji ogólnej. Śmiertelność z powodu samobójstw jest prawie sześciokrotnie większa u młodzieży w wieku 15-19 lat niż u dzieci młodszych. Częstość występowania depresji u chłopców i dziewczynek przed okresem pokwitania jest niemal taka sama, natomiast w okresie młodzieńczym zaburzenie to występuje dwukrotnie częściej u dziewcząt niż u chłopców.

Powodem występowania objawów depresyjnych w dzieciństwie są skomplikowane, wielopoziomowe zależności między:

1. indywidualnymi cechami dziecka: czynnikami biologicznymi i psychologicznymi
2. środowiskiem: rodzicami, rodzeństwem-ze wzajemnymi relacjami rodzinnymi, czynnikami związanymi z grupą rówieśniczą i sąsiedztwem, czynnikami związanymi ze szkołą, społecznością lokalną oraz środowiskiem społecznym i kulturowym
3. sposobem, w jaki wymienione czynniki wpływają na siebie w trakcie rozwoju dziecka.

Zaburzenia te pojawiają się w kontekście procesów rozwojowych oraz nieprawidłowych relacji w obrębie rodziny i społeczeństwa. Chcąc zapewnić dziecku możliwość prawidłowego rozwoju, przeciwdziałać zaburzeniom funkcjonowania należy o tym pamiętać.

Rozpoznawanie depresji opiera się na stosowaniu testów psychologicznych odrębnie opracowanych dla poszczególnych kategorii wiekowych. Umożliwiają one ocenę problemu i dobranie właściwego leczenia, na które składa się nie tylko podawanie leków, a przede wszystkim zastosowanie technik psychologicznych adresowanych zarówno do dziecka jak jego rodziców. Rodzice uczą się w jaki sposób pomóc dziecku. Trening zależności między dzieckiem i rodzicami prowadzi do poprawy kontaktów i złagodzenia objawów.

Małgorzata Stokowska-Wojda