Sprawni niepełnosprawni

Niepełnosprawność nie jest łatwa do zdefiniowania. Wyróżnia się dwa aspekty niepełnosprawności: medyczny i środowiskowy. Niepełnosprawność pod względem medycznym jest konsekwencją choroby albo urazu. Niepełnosprawność pod względem środowiskowym wiąże się z niemożliwością wypełniania ról społecznych nie tylko na skutek choroby lub uszkodzenia ale też ograniczeń wynikających z barier architektonicznych, komunikacyjnych, trudności w dostępie do edukacji czy sportu. Osoba z niepełnosprawnością może w konsekwencji mieć poczucie wykluczenia i dyskryminacji.

Biorąc pod uwagę poziom ograniczeń sprawności organizmu w odniesieniu do możliwości podjęcia pracy i samodzielności (konieczność pomocy innej osoby w życiu codziennym) wyróżnia się trzy stopnie niepełnosprawności:

- znaczny,

- umiarkowany,

- lekki.

Niepełnosprawność i jej stopień potwierdzana jest orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności. Orzeczenie wystawiane jest przez Lekarzy Orzeczników zatrudnionych przez ZUS i KRUS i przysługuje osobom powyżej 16 roku życia, u których stwierdzono naruszenie sprawności. Jest to tak zwana niepełnosprawność prawna. Istnieje też niepełnosprawność biologiczna. Dotyczy ona osób, które odczuwają ograniczenie sprawności podczas wykonywania wielu czynności, ale nie mają prawnego orzeczenia.

Według danych z 2011 roku ilość osób niepełnosprawnych w Polsce (traktując łącznie niepełnosprawność prawną i biologiczną) wynosiła 12,2%. Według Komisji Europejskiej w Unii Europejskiej żyje ok. 80 mln osób z różnego stopnia niepełnosprawnościami. Z uwagi na starzenie się społeczeństw prognozy przewidują wzrost ilości osób niepełnosprawnych.

Najczęstszymi przyczynami niepełnosprawności są:

- choroby układu krążenia, 

- uszkodzenia i choroby układu ruchu,

- choroby neurologiczne.

Statystyki podlegają dynamicznym zmianom. Rozwój medycyny i nauk pokrewnych wraz z nowoczesnymi metodami diagnostycznymi sprzyja wczesnemu wykrywaniu chorób i niepełnosprawności rozwojowych, jak również umożliwia skuteczniejsze leczenie. Jednak wydłużenie okresu życia powoduje przyrost ilości osób w wieku podeszłym z pogarszającą się kondycją psychofizyczną. Wspieranie aktywności fizycznej tej grupy ludzi jest niezwykle ważne, a wiadomo, że problem ten wzrośnie.

Aktywność fizyczna osób niepełnosprawnych może być realizowana w bardzo różnych formach, od wychowania fizycznego specjalnego, przez rekreację ruchową, czyli sport dla wszystkich, turystykę, czy sport wyczynowy. Sport jest ważnym czynnikiem terapeutycznym. Sprzyja procesom regeneracji, kompensacji utraconych funkcji, adaptacji do warunków życia, podnosi ogólną wydolność fizyczną, poprawia nastrój i biologicznie odmładza.

Dane dotyczące aktywności fizycznej polskiego społeczeństwa są niepokojące w odniesieniu zarówno do osób niepełnosprawnych jak i tych, u których niepełnosprawności nie stwierdzono. Według danych z 2012 roku tylko ¼ osób niepełnosprawnych uczestniczyła w zajęciach sportowych i rekreacyjnych. Najczęściej była to jazda na rowerze, jogging, nordic walking, zajęcia ogólnorozwojowe. Jako główną przyczynę braku aktywności fizycznej podawano zły stan zdrowia.

Ci, którzy ćwiczą, zwykle robią to z dbałości o własne zdrowie, dla przyjemności, regeneracji psychofizycznej, czy integracji z innymi zwolennikami czynnego wypoczynku. Najczęściej aktywna rekreacja jest podejmowana przez osoby niepełnosprawne indywidualnie i z własnej inicjatywy. Zorganizowane ćwiczenia fizyczne mają miejsce rzadko i zwykle w małych społecznościach: warsztaty terapii zajęciowej, domy opieki społecznej, turnusy rehabilitacyjne, kluby sportowe.

Rehabilitacja i aktywność osób niepełnosprawnych wymaga nie tylko świadomości i dobrych chęci, ale programów, organizacji, fachowych zasobów kadrowych i zmniejszania barier.

Zgodnie ze standardami działania te powinny być wspierane przez państwo w wymiarze prawnym, organizacyjnym i finansowym. Mimo wsparcia finansowego instytucji rządowych, samorządowych i organizacji pozarządowych jest na tej niwie niezwykle dużo do zrobienia.

Małgorzata Stokowska-Wojda