Nie daj się złamać

Osteoporozę uważa się za chorobę cywilizacyjną, podobnie jak cukrzycę czy choroby układu krążenia. Jej częstość zwiększa się w krajach rozwiniętych o wysokim poziomie życia. Do liderów osteoporozy należą Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia i kraje Europy Zachodniej.

Przyczynia się do tego przede wszystkim niezdrowy tryb życia, ale również wiele czynników środowiskowych i chorób przewlekłych.

Światowa Organizacja Zdrowia definiuje osteoporozę jako chorobę szkieletu charakteryzującą się obniżoną wytrzymałością kości, co zwiększa ryzyko złamania. Wytrzymałość jest zależna zarówno od gęstości(masy) kości jak również od jej jakości.

Osteoporoza dotyczy w większości osób dorosłych. Najczęściej występuje u kobiet w okresie menopauzy. Nieprawidłowa dieta i brak ruchu sprzyjają zmniejszaniu się masy kostnej i zwiększeniu kruchości prowadzącej do złamań. Jakkolwiek osteoporoza uważana jest za kobiecą przypadłość, dotyka również mężczyzn.

Podstawowym i najgroźniejszym objawem osteoporozy są złamania zwane patologicznymi. Oznacza to, że występują one bez urazu, lub po minimalnym urazie, takim jaki u osoby zdrowej nie doprowadziłby do złamania. Najczęściej złamaniu ulega kość udowa w odcinku przy stawie biodrowym albo kręgosłup.

W Polsce rocznie odnotowuje się 167 000 złamań osteoporotycznych.

Powszechnie uważa się, że złamanie u zdrowego człowieka po zrośnięciu się kości nie pozostawia trwałych śladów. Pomijając poważne powikłania zwłaszcza po złamaniu kręgosłupa „zwykłe” złamania kości na długo ograniczają sprawność. Wykonane badania na grupie osób ze złamaniami osteoporotycznymi wykazały, że nie tylko ból, opatrunek gipsowy, leczenie operacyjne i unieruchomienie bezpośrednio po złamaniu zmniejszają sprawność człowieka. Dzięki badaniom prowadzonym na tej samej grupie osób po dwóch latach od złamania stwierdzono istotne ograniczenie sprawności. Kolejne badania, wykonane po czterech latach od złamania nadal wykazywały pogorszenie funkcjonalności.

Jakkolwiek uważamy osteoporozę za chorobę osób dorosłych, coraz częściej dotyczy również dzieci. Często ma bardzo ciężki przebieg i powoduje powikłania. Jeżeli współistnieje z wieloma poważnymi chorobami jej leczenie może być trudne. 

U osób dorosłych w 80% przypadków mamy do czynienia z osteoporozą samoistną. U dzieci jest ona rzadkością, najczęściej kojarzy się z chorobami przewlekłymi i przyjmowaniem niektórych leków.

Przyczyny osteoporozy u dzieci i młodzieży:

1. Czynniki zapalne (np. nieswoiste zapalenie jelit, młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów).
2. Nieprawidłowości hormonalne (np. nadczynność przytarczyc, cukrzyca, nadczynność kory nadnerczy, niedobór hormonu wzrostu)
3. Niedobory żywieniowe i zaburzenia wchłaniania (np. zespoły złego wchłaniania, niedobór witaminy D, anoreksja).
4. Długotrwałe unieruchomienie z różnych przyczyn (np. mózgowe porażenie dziecięce, porażenia i niedowłady z różnych przyczyn, unieruchomienie z powodów chirurgiczno-ortopedycznych takich jak uraz, czy operacja narządu ruchu).
5. Zaburzenia gospodarki fosforanowo-wapniowej w przebiegu np. skoliozy idiopatycznej, niewydolności nerek, wątroby, czy po przeszczepach organów.
6. Przewlekłe stosowanie niektórych leków (np. glikokortykosteroidów, leków przeciwdrgawkowych).

Do objawów osteoporozy wieku rozwojowego należą:

1. Złamania kręgów i kości długich.
2. Bóle pleców (kręgosłupa) i kończyn (głównie dolnych).
3. Osłabienie siły mięśni i napięcia mięśniowego.
4. Zaburzenia chodzenia.

Jak zawsze najważniejsza jest profilaktyka mająca na celu zapobieganie zmniejszania się gęstości kości i uchronienie przed złamaniem: 

1. Profilaktyka niedoborów witaminy D.
2. Dieta bogatowapniowa.
3. Regularna aktywność ruchowa.
4. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała. 

Małgorzata Stokowska-Wojda