Kolce i kolki

Kolka nerkowa to najbardziej charakterystyczny objaw kamicy nerkowej. Kolka jest silnym bólem porównywanym do bólów porodowych z towarzyszącymi często nudnościami, wymiotami i parciem na mocz. Ból kolkowy wywołuje kamień, który wytworzył się w obrębie nerki. Może on utrudniać odpływ moczu z nerki. Złóg przeciskając się wzdłuż moczowodu w kierunku pęcherza moczowego powoduje silny ból. 

Kamica nerkowa zwana również kamicą moczową polega na obecności kamieni w nerce lub drogach moczowych: kielichach nerkowych, miedniczce nerkowej i moczowodzie. Kamica nerkowa może być skutkiem zaburzeń metabolicznych. Jednak w większości przypadków nie jesteśmy w stanie ustalić przyczyn występowania kamicy, a cierpiący na nią chorzy zwykle nie wykazują zmian metabolicznych.

Wiadomo, że złogi różnią się pod względem składu chemicznego:

1. Najczęstsze są złogi wapniowe. Są to szczawiany wapnia lub fosforany wapnia.
2. Rzadziej występują moczany.
3. Najrzadsze są kamienie struwitowe i cystynowe.

Mechanizm tworzenia się złogów nie został dokładnie poznany. Mocz jest roztworem przesyconym, w związku z czym, łatwo wytrącają się z niego kryształy. Małe złogi (kryształy) powstają często i u wszystkich ludzi, ale są bardzo szybko wypłukiwane przez strumień wydalanego moczu. U około 10% dorosłych osób proces ten nie przebiega sprawnie i dochodzi do odkładania się złogu. Kryształ staje się jądrem krystalizacji, na którym osadzają się różne związki mineralne i białkowe i złóg „rośnie”. Może jeszcze zostać wydalony z moczem, ale może też „zakotwiczyć” się w ścianie dróg moczowych. Zakotwiczony nawarstwia się i powiększa. Powstawanie złogu trwa wiele lat, a koleje jego losu dość trudno przewidzieć.

Wydalanie złogu, często z uwagi na towarzyszący silny ból kolkowy zwane bywa „rodzeniem złogu”. Możliwość samodzielnego wydalenia kamienia zależy od jego wielkości i lokalizacji.

Kamienie o średnicy poniżej 6mm i położone w dolnym odcinku moczowodu zwykle zostają spontanicznie wydalone z moczem. Szczególnie trudne do wydalenia są złogi położone w kielichach dolnych nerki lub zbyt duże- powyżej 10 mm.

A jeżeli złogu nie da się wydalić bez pomocy? Urolodzy mają na to swoje sposoby. Mniejsze kamienie wydobywają metodą koszyczkową. Większe zaś rozkruszają na mniejsze fragmenty, które da się usunąć. Zabieg kruszenia nazywa się litotrypsją, a do tego celu wykorzystuje się obecnie laser.

Najczęściej wykorzystywanym badaniem w diagnozowaniu kamicy nerkowej jest usg brzucha. Badanie jest nieinwazyjne i łatwo dostępne, ale jego skuteczność ocenia się na 50%. 

Czynnikami ryzyka kamicy nerkowej są:

1. Przyjmowanie zbyt małej ilości płynów.
2. Picie napojów słodzonych.
3. Dieta z nadmiarem białka zwierzęcego, soli i szczawianów.
4. Infekcje układu moczowego.
5. Choroby ogólnoustrojowe: dna moczanowa, cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, otyłość, nowotwory.

Z uwagi na duży dyskomfort jaki niesie ból przy kolce nerkowej i fakt, że u 40% osób ból ten się powtarza, warto zadbać o działania profilaktyczne:

1. Zwiększenie podaży płynów do powyżej 2,5 l wody lub soku pomarańczowego na dobę. Jako że kamienie tworzą się w nocy, ważne jest wypicie szklanki płynu przed snem i jeszcze jednej w ciągu nocy. Należy unikać soków: grejpfrutowego, jabłkowego, pomidorowego, oraz coli i nadmiaru alkoholu. Ryzyko kamicy nerkowej zmniejszają: kawa (kofeinowa i bezkofeinowa), herbata, wino i piwo.
2. Unikanie soli kuchennej i słonych produktów.
3. Znaczne zmniejszenie spożycia białka zwierzęcego, zwłaszcza przetworzonego mięsa.
4. Zwiększenie spożycia warzyw.
5. W kamicy szczawianowej ograniczenie spożycia produktów bogatych w szczawiany: szpinaku, rabarbaru, buraków i orzechów. Wzrost podaży nabiału, szczególnie mleka, które wiąże szczawiany w przewodzie pokarmowym.
6. Unikanie siedzącego trybu życia i wykonywanie umiarkowanych ćwiczeń fizycznych.

Stwierdzono, że właściwym postępowaniem można zmniejszyć ryzyko nawrotu kamicy nerkowej o 40%. Jest to szczególnie istotne w związku z obserwowanym wzrostem częstości zachorowań na tą przypadłość wiązanym z przybywającą ciągle ilością chorych na otyłość i cukrzycę.

Małgorzata Stokowska-Wojda