Męska rzecz

Najbardziej rozpowszechnioną plagą współczesności jest miażdżyca. Choroba ta dotyczy tętnic. Zajmuje zarówno te największe naczynia krwionośne (np. aorta ) jak i drobne tętnice doprowadzające krew bogatą w tlen i substancje odżywcze do wszystkich narządów i tkanek.

Mechanizm zmian miażdżycowych polega na odkładaniu się w błonie wewnętrznej tętnic cholesterolu. Szczególnie istotna w tym procesie jest frakcja LDL cholesterolu, nazywana popularnie „złym cholesterolem”. Dochodzi do włóknienia błony wewnętrznej. Konsekwencją jest pogrubienie i usztywnienie ściany tętnicy, zwężenie jej przekroju, co powoduje zmniejszenie ilości przepływającej krwi i niedokrwienie tkanki, którą ta tętnica zaopatruje. 

Cholesterolowo-włóknista struktura zwężająca światło tętnicy zwana jest blaszką miażdżycową. Na powierzchni blaszki miażdżycowej często tworzą się skrzepliny, które stanowią powód powikłań zatorowych. Materiałem zatorowym może być również oderwany fragment blaszki miażdżycowej. Materiał zatorowy (oderwana skrzeplina lub blaszka miażdżycowa) niesiona prądem krwi może „zakorkować” zupełnie światło tętnicy doprowadzając do niedokrwienia, czy obumarcia fragmentu tkanki. Jest to najczęstszy mechanizm udarów mózgu.

Zwężenie światła naczynia tętniczego jest mechanizmem choroby niedokrwiennej serca i niedokrwienia kończyn dolnych.

Choroba niedokrwienna serca to skutek zwężenia światła tętnic wieńcowych. Do ograniczenia przepływu krwi przez naczynie dochodzi w sytuacji, gdy blaszka miażdżycowa zredukuje jego światło o co najmniej 50%. Dolegliwości pojawiają się podczas wzrostu obciążenia serca w wyniku wysiłku fizycznego lub stresu. 
Zwężenie światła tętnic wieńcowych o ponad 80% zwane jest zwężeniem krytycznym. Serce może być niedokrwione również w spoczynku. Dolegliwości pojawiają się po minimalnym wysiłku, albo nawet bez żadnego obciążenia.
Dalsza redukcja światła tętnic, lub jego całkowite zamknięcie prowadzi do zawału mięśnia serca.

Zajęcie procesem miażdżycowym aorty i tętnic kończyn dolnych powoduje niedokrwienie mięśni kończyn dolnych. Pracujące mięśnie mają duże zapotrzebowanie na tlen. Zwężone tętnice dostarczają go za mało. Jeżeli pracujący mięsień nie dostaje tlenu, uruchamiane są przemiany beztlenowe, których produkty uboczne powodują ból mięśnia skutkujący koniecznością zaprzestania jego pracy. W praktyce wygląda to tak, że osoba z miażdżycą tętnic kończyn dolnych może idąc pokonać pewien dystans, po którym następuje ból wymuszający zatrzymanie się i odpoczynek. Następnie znowu można przejść kawałek drogi. Wymuszone bólem zatrzymanie się zwane jest chromaniem przystankowym. Im większe zmiany miażdżycowe, tym krótszy odcinek trasy możliwy do pokonania. W przypadku tętnic kończyn dolnych również może dojść do zwężenia zwanego krytycznym lub całkowitego zamknięcia światła tętnicy, co w skrajnych sytuacjach może skończyć się martwicą i koniecznością amputacji części kończyny.

Miażdżyca i jej powikłania są silnie związane z wiekiem:
1. Miażdżyca tętnic wieńcowych pojawia się ok. 55 roku życia.
2. Miażdżyca aorty i tętnic kończyn dolnych ok 60 roku życia.
3. Udar mózgu jest rzadki przed 65 rokiem życia. U osób w wieku 55-64 lata stwierdzany jest u 10%, ale po 85 roku życia dotyka 50% osób.

Chociaż powszechnie wydaje się, że miażdżyca dotyczy w tym samym stopniu kobiet jak i mężczyzn, to zagadnienie jest bardziej złożone. U kobiet objawy miażdżycowe pojawiają się później. Stwierdzono, że występowanie udaru i niedokrwienia kończyn dolnych jest zbliżone u kobiet i u mężczyzn. Jednak choroba niedokrwienna serca to męska rzecz. Mężczyźni chorują według niektórych źródeł nawet trzykrotnie częściej niż kobiety.

Czynniki ryzyka wystąpienia zmian miażdżycowych:
I. Nieodwracalne.
1. Wiek.
2. Płeć męska.
3. Dodatni wywiad rodzinny.

II. Odwracalne w małym lub nieznacznym stopniu.
1. Małe stężenie frakcji HDL cholesterolu zwanego „dobrym cholesterolem”.
2. Cukrzyca.

III. Odwracalne w znacznym stopniu.
1. Duże stężenie frakcji LDL cholesterolu zwanego „złym cholesterolem”.
2. Nadciśnienie tętnicze.
3. Otyłość.

IV. Odwracalne w pełni.
1. Palenie tytoniu (już niewielkie narażenie na dym tytoniowy jest silnym czynnikiem ryzyka miażdżycy).
2. Sposób odżywiania się.
3. Mała aktywność fizyczna.

Profilaktyka miażdżycy i redukcja czynników ryzyka jest niezwykle ważna z uwagi na fakt, że do pewnego poziomu zaawansowania proces miażdżycowy jest odwracalny. Właściwym stylem życia obejmującym:
1. Dietę.
2. Aktywność fizyczną.
3. Dbanie o należną masę ciała.
4. Unikanie palenia tytoniu.
5. Normalizację wartości ciśnienia tętniczego.
6. Wyrównanie poziomu glukozy u osób z cukrzycą.

Można nie tylko znacznie zredukować zagrożenie miażdżycą, ale również cofnąć proces miażdżycowy, który już się pojawił.
Leczenie zaawansowanych do fazy nieodwracalnej zmian miażdżycowych jest trudne, a powikłania częste. Warto postarać się, żeby ich nie doświadczyć.

Małgorzata Stokowska-Wojda