Mleko, sezam i orzeszki

Zbiorowe żywienie zwłaszcza w żłobkach, przedszkolach i szkołach napotyka wiele trudności. Wiąże się to z niepożądanymi reakcjami na pokarm, które dotyczą coraz większej ilości osób, a zwłaszcza dzieci. Określa się je mianem nadwrażliwości pokarmowej. 
Nadwrażliwość pokarmowa oznacza nadmierną patologiczną i powtarzalną reakcję na spożyty pokarm w ilości tolerowanej przez osoby zdrowe.
Nadwrażliwość pokarmową dzielimy na:
1. Alergiczną- polegającą na reakcji uczuleniowej np. na białko mleka krowiego.
2. Niealergiczną- polegającą na zaburzeniach trawienia lub wchłaniania pewnych składników pokarmowych. Przypadki te wynikają z niedoborów enzymów niezbędnych w procesie trawienia i wchłaniania. Do niealergicznych nadwrażliwości należy nietolerancja cukru mlecznego- laktozy spowodowana niedoborem laktazy-enzymu niezbędnego w jej trawieniu. Do niealergicznych nadwrażliwości pokarmowych należy również choroba trzewna czyli celiakia.
Z uwagi na różnorodność mechanizmów wywołujących nadwrażliwość pokarmową objawy jej mogą być różne i dotyczyć:
1. Przewodu pokarmowego (20-100% przypadków): nieżyt żołądkowo-jelitowy, biegunka, zaparcia, bóle brzucha, zarzucanie treści żołądkowej do przełyku, a nawet obecność krwi w stolcu.
2. Skóry i tkanki podskórnej (25-45% przypadków): atopowe zapalenie skóry, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy (obrzęk wargi z towarzyszącą czasami dusznością).
3. Układu oddechowego (8-25% przypadków). Jest to zarówno pojawienie się jak i zaostrzenie już istniejących schorzeń układu oddechowego: nieżytu nosa, gardła, krtani, zapalenia zatok czy astmy.
4. Jednak najcięższą postacią reakcji nadwrażliwości na pokarmy o podłożu alergicznym jest wstrząs anafilaktyczny. Nikogo nie dziwi zagrożenie taką reakcją po użądleniu przez pszczołę lub osę, ale podobne zagrożenie u osoby uczulonej może wywołać zjedzenie nawet jednego orzeszka ziemnego.
Szczególne problemy dotyczą osób z alergią na pokarmy. Mimo postępu medycyny istnieją trudności z leczeniem przyczynowym. W Polsce nie są dostępne leki dedykowane leczeniu alergii pokarmowej. 
Za najważniejszy element leczenia uważana jest dieta z eliminacją składników wywołujących alergię. Skuteczność diety jest natychmiastowa. Przestrzegana długofalowo daje dobre efekty, jednak nie likwiduje przyczyny choroby. Ponadto badania wykazały, że tylko połowa pacjentów uczciwie stosuje dietę eliminacyjną.
W przypadku zaostrzeń alergii pokarmowej stosuje się leki objawowe. Ciągle poszukuje się właściwego leku działającego na przyczynę. Prowadzone są badania nad lekami biologicznymi i immunoterapią. Są pierwsze pozytywne efekty u osób uczulonych na orzeszki ziemne. Badania dotyczą również możliwości identyfikacji osób, które mają skłonność do najgroźniejszej reakcji alergicznej- wstrząsu anafilaktycznego.
Od badań do powszechnego stosowania droga jest daleka. Pozostaje profilaktyka mająca na celu zmniejszenie ryzyka alergii pokarmowych. Podjęto próbę wczesnego wprowadzania alergenów (mleka krowiego, sezamu i orzeszków ziemnych) do diety niemowląt w wieku 3-6 miesięcy. Wczesny kontakt z alergenem miał zapobiec reakcji uczuleniowej na te produkty w wieku późniejszym. Testy te nie dały jednoznacznych wyników. Badania natomiast potwierdziły, że podawanie niemowlętom kwasów Ω-3 zapobiega uczuleniom na jaja kurze. Nie potwierdzono związku między dietą matki karmiącej a wzrostem ryzyka alergii pokarmowej dziecka. Problem nietolerancji pokarmowej, a zwłaszcza alergii pozostaje ciągle otwarty.

Małgorzata Stokowska-Wojda