B-jak babcia

Witamina B₁₂ zwana kobalamina jest jedną z ośmiu rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B. Proces wchłaniania witaminy B₁₂ z przewodu pokarmowego jest złożony i przebiega w kilku etapach. Zburzenia skomplikowanego przebiegu wchłaniania są główną przyczyną niedoboru witaminy B₁₂ u osób w wieku starszym. Dopiero na drugim miejscu jako przyczynę niedoboru wymienia się niedostateczną podaż witaminy B₁₂ w diecie wynikającą z np. wegetarianizmu, przekonań religijnych czy niskiego statusu ekonomicznego.
Szacuje się, że niedobór witaminy B₁₂ występuje u ok. 5% osób w wieku 65-74 lat, ale u ponad 10% osób w wieku 75 lat i starszych. Stwierdzono dużą różnicę w rozmiarach niedoboru witaminy B₁₂ ze względu na sposób funkcjonowania osoby starszej. U osób żyjących we własnym środowisku niedobór witaminy B₁₂ występuje w 5 %, u schorowanych pensjonariuszy instytucji opiekuńczych dotyczy 30-40% osób.
Witamina B₁₂ jest związkiem odgrywającym kluczową rolę w licznych i różnorodnych procesach funkcjonowania organizmu związanych głównie z odnawialnością komórek, ich przeżyciem, a także produkcją energii. Szczególny udział ma witamina B₁₂ w metabolizmie komórek szybko dzielących się takich jak komórki krwi, skóry czy przewodu pokarmowego.
Najbardziej znany jest udział witaminy B₁₂ w produkcji krwinek czerwonych. Jej niedobór prowadzi do produkcji wadliwych krwinek czerwonych, a w konsekwencji do niedokrwistości.
Szczególne znaczenie ma witamina B₁₂ w funkcjonowaniu układu nerwowego, a jej niedobór prowadzi do powstania zaburzeń neurologicznych i psychicznych.
Niedobór witaminy B₁₂ może powstawać na przestrzeni kilku lat. Pewien jej zapas znajduje się w wątrobie. Dopiero wyczerpanie się  magazynu wątrobowego daje objawy niedoborowe.
Niedobór witaminy B₁₂ daje nie zawsze charakterystyczne objawy, ale może manifestować się w sposób różnorodny z uwagi na wielokierunkowość działania witaminy B₁₂. W poszczególnych przypadkach występują różne konfiguracje objawów niedoborowych. Jako objawy niedoboru witaminy B₁₂ można zaobserwować :
1. Niedokrwistość.
2. Objawy ze strony układu nerwowego
        - zmiany zwyrodnieniowe nerwów obwodowych (neuropatie)
        - podostre zwyrodnienie sznurów tylnych i bocznych rdzenia kręgowego
        - ogniskowa demielinizacja istoty białej mózgu
        - objawy pozapiramidowe polegające na powtarzających się ruchach niezależnych od woli (podobnie jak w chorobie Parkinsona).
        - napady drgawkowe
        - kłucie, mrowienie zwłaszcza w zakresie palców rąk i stóp
        - zaburzenia czucia wibracji i czucia głębokiego
        - niestabilność chodu
        - męczliwość, ospałość, apatia
        - niepokój psychoruchowy
        - zmiany osobowości
        - zespoły hipomaniakalne
        - zaburzenia psychotyczne włącznie z ostrymi psychozami i omamami wzrokowymi
        - łagodne zaburzenia pamięci
        - demencja
3. Objawy ze strony przewodu pokarmowego:
        - utrata apetytu
        - pieczenie języka z jego zapaleniem (tzw. język bawoli).
        - chudnięcie
        - biegunki lub zaparcia
        - wstręt do mięsa i potraw smażonych
4. Objawy z zakresu powłok:
        - bladość skóry o odcieniu żółtocytrynowym z ogniskami bielactwa
        - przedwczesne siwienie
        - bolesne owrzodzenia w kącikach ust
5. A także zażółcenie białkówek oczu i osłabienie widzenia.
Niedoborowi witaminy B₁₂ sprzyja:
    1. Niedostateczna podaż w codziennej diecie (osoby niedożywione, weganie, wegetarianie, alkoholicy).
    2. Wrodzone wady procesów wchłaniania i metabolizmu witaminy B₁₂.
    3. Zanikowe zapalenie błony śluzowej żołądka.
    4. Stan po operacji żołądka.
    5. Stan po operacjach bariatrycznych.
    6. Niedokrwistość złośliwa.
    7. Schorzenia jelit.
    8. Zakażenie tasiemcem bruzdogłowcem szerokim.
    9. Przewlekłe zapalenie trzustki.
    10. Współistnienie schorzeń zwiększających zużycie witaminy B₁₂ (niedokrwistość hemolityczna, nowotwory, nadczynność tarczycy).
Prawidłową podaż witaminy B₁₂ zapewnia spożywanie produktów pochodzenia zwierzęcego. Szczególnie bogata w witaminę B₁₂jest wątróbka, ale dużo zawiera jej mięso, ryby, jaja i nabiał.

Małgorzata Stokowska-Wojda