KOMUNIKAT

Dotyczący zaświadczeń o stanie zdrowia dla maturzystów

W związku z częstymi przypadkami zgłaszania się do lekarzy poz pacjentów - maturzystów wnioskujących o wydanie im zaświadczeń o stanie zdrowia (np. że są alergikami), jakoby niezbędnymi dla potrzeb egzaminów maturalnych, informujemy, iż:

Zaświadczenia takie nie są objęte koszykiem świadczeń gwarantowanych i nie ma obowiązku ich wydawania, nawet za odpłatnością (art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych).

Zarząd Federacji PZ

źródło: Porozumienie Zielonogórskie 

W związku z apelem Rzecznika Praw Pacjenta z 5 czerwca br. w sprawie osobistych wizyt pacjentów w placówkach ochrony zdrowia, Federacja Porozumienie Zielonogórskie przypomina, że poradnie POZ nie ograniczyły się tylko do udzielania porad telefonicznych, lecz w uzasadnionych przypadkach, gdy lekarze uznają, że niezbędna jest wizyta bezpośrednia, pacjenci przyjmowani są w poradniach osobiście.

Porady te ze względu na trwające zagrożenie epidemiczne odbywać się muszą w warunkach zapewniających bezpieczeństwo pacjentom oraz personelowi przychodni.

Zarząd PZ w pełni podziela opinię Rzecznika PP w sprawie dalszego przywracania dostępu do świadczeń dla pacjentów, na wszystkich poziomach systemu ochrony zdrowia. Działania te muszą jednak uwzględniać sytuację epidemiczną.

źródło: Porozumienie Zielonogórskie

Wszyscy uważamy, że chory narząd należy oszczędzać.

Czy osoby z żylakami kończyn dolnych powinny w celu oszczędzania chorych nóg więcej jeździć samochodem? Czy spacer lub jazda rowerem obciąży nadmiernie niewydolne żyły?

Częstość występowania chorób żył wzrasta z wiekiem. Po 70 roku życia cierpi na nią 40% mężczyzn i 50% kobiet.

Żyły prowadzą odtlenowaną krew z tkanek do serca. Żyły kończyn dolnych odprowadzają krew ze stopy w kierunku serca wbrew sile grawitacji. Mięśnie łydki podczas ruchu (np. w trakcie biegu lub spaceru) działają jak pompa na żyłę. Żyła jest wyposażona w zastawki, które zapobiegają cofaniu się krwi podczas rozkurczu mięśnia. Mechanizm działa sprawnie, a jego kluczowym elementem są zastawki żylne. Kiedy ulegają uszkodzeniu, krew nie przepływa sprawnie. Zalega poszerzając żyłę i powodując wzrost ciśnienia hydrostatycznego. Wysokie ciśnienie hydrostatyczne sprawia, że w tkankach gromadzi się płyn tworzący obrzęki. Ze światła żyły do przyległych tkanek przechodzą białe krwinki, które są odpowiedzialne za stan zapalny i postępujące niszczenie tych tkanek.

Zaburzenia żylne rozwijają się długo:

1. Początkowe przyjmują postać
   • obrzęków wokół kostek,
   • ciężkości nóg ustępującej po wypoczynku z nogami uniesionymi do góry,
   • drętwienia i mrowienia nóg, bolesnych kurczów łydek zwłaszcza nocą.
2. Widoczne zmiany drobnych naczyń żylnych
   • teleangiektazje - poszerzone czerwono lub niebiesko zabarwione drobne żyłki,
   • żyłki siateczkowate - większego kalibru (ok. 2-4 mm) rozgałęziają się tworząc strukturę podobną do oczek sieci, czemu zawdzięczają swoją nazwę.
3. Żylaki większych żył - wyraźnie pogrubiałe żyły, często o krętym przebiegu z obecnością niesymetrycznych wypukłości przypominających węzły.
4. W miarę rozwoju zmian żylnych pojawiają się objawy uszkodzenia okolicznych tkanek. Mają one postać przebarwień skóry. Najczęściej pojawiają się powyżej kostek jako jasnobrązowe plamy przypominające piegi.
5. Zmiany skórne nie mają charakteru wyłącznie kosmetycznego. Z upływem czasu pojawiają się swędzące zmiany skórne o charakterze alergicznym zwane wypryskiem żylakowym. Przypadłość jest bardzo uciążliwa, a uporczywy świąd powoduje odruchowe drapanie, co skutkuje uszkodzeniem naskórka, zakażeniem skóry i powstawaniem blizn.
6. Postępujące zaburzenie odżywienia skóry to zmiany troficzne. Występują w okolicach „getrowych”, czyli na podudziach, powyżej kostek. Przyjmują charakter rozległych przebarwień skóry, w zależności od zaawansowania zmian od jasnobrązowych do ciemnobrązowych. Skóra w przebarwionych miejscach jest sucha, cienka (pergaminowa), nieelastyczna, a przez to bardzo podatna na uszkodzenia.
7. Kolejnym stadium jest owrzodzenie. Powstaje często po bardzo niewielkim urazie a proces gojenia jest zawsze bardzo długi i trudny.

Przewlekłe zaburzenia żylne mogą powodować groźne powikłania:

1. Zakrzepowe zapalenie żył. Uszkodzenie ściany żyły doprowadza do tworzenia się zakrzepów. Oderwany zakrzep tworzy materiał zatorowy. Konsekwencje mogą być bardzo poważne z udarem mózgu i zgonem włącznie.
2. Krwotok z żylaka. Bywa niebezpieczny dla życia. Jest bardzo obfity i przebiega bezboleśnie. Często chory orientuje się, że coś się dzieje, gdy krew „chlupie” mu w bucie. Ubytek krwi jest duży i bardzo szybko postępuje.

Przewlekłym zaburzeniom żylnym sprzyja przede wszystkim:

1. Ciąża.
2. Otyłość.
3. Wiek (ponad 40 lat, a zwłaszcza powyżej 70 lat) i płeć (częściej chorują kobiety).
4. Brak ruchu, zwłaszcza praca fizyczna w pozycji stojącej, czy długotrwałe przebywanie w pozycji siedzącej.
5. Zażywanie leków hormonalnych- głównie antykoncepcyjnych.
6. Nadużywanie sauny i częste gorące kąpiele.
7. Przebyte zapalenie żył głębokich i zakrzepica żylna, które powodują uszkodzenie zastawek żylnych.
8. Płaskostopie, inne wady postawy i choroby układu kostno-stawowego obciążające układ żylny.

Profilaktyka żylaków obejmuje:

1. Dbanie o prawidłową masę ciała.
2. Ruch (spacer, bieganie, jazda na rowerze, pływanie). Pracujące mięśnie wspomagają żyły. Unikanie długotrwałego siedzenia. Podczas wykonywania pracy w pozycji siedzącej warto poruszać stopami, czy zrobić sobie krótką przerwę, żeby choćby podreptać przy biurku.
3. Dla zapobiegania lub zmniejszenia obrzęków, dobrze jest wypoczywać z nogami ułożonymi wysoko. Na noc zaś można zrolować koc i tak uformowany wałek podłożyć pod nogi. Uniesienie nóg pod kątem ok. 15⁰ nie stwarza dyskomfortu, a przez kilka godzin snu, wykorzystując siłę grawitacji, pozwoli pozbyć się nagromadzonych w ciągu dnia obrzęków.
4. Ważne jest również zrezygnowanie z gorących kąpieli.
5. I ciasnych skarpetek upośledzających krążenie żylne na rzecz tych bezuciskowych.
6. Panie nie powinny nosić butów z obcasami wyższymi niż 5 cm.

Dbając o dobrą kondycję naszych żył warto zrobić sobie Dzień Bez Samochodu znacznie częściej niż raz w roku.

Małgorzata Stokowska-Wojda

- Podstawowej opieki zdrowotnej nie trzeba odmrażać, bo nie była zamrożona i w czasie epidemii nieprzerwanie zapewnia pacjentom pomoc medyczną - mówią lekarze rodzinni Porozumienia Zielonogórskiego. 

Znoszone są kolejne restrykcje i ograniczenia związane z pandemią koronawirusa. Większość szpitali i przychodni wraca do normalnej pracy. Czy na etapie odmrażania zmienią się zasady funkcjonowania podstawowej opieki zdrowotnej?

- Odmrażanie w zakresie ochrony zdrowia dotyczy przede wszystkim szpitali i przychodni specjalistycznych - komentuje Małgorzata Stokowska-Wojda, lekarz rodzinny Porozumienia Zielonogórskiego. - POZ nie trzeba odmrażać, bo nie była zamrożona. Od początku epidemii pracowaliśmy nieprzerwanie, zapewniając opiekę pacjentom z zachowaniem zasad bezpieczeństwa. Przypomnę tylko, że system teleporad i wizyt pacjentów w przychodniach w razie konieczności osobistego badania po uprzedniej telefonicznej weryfikacji służy właśnie temu, by ograniczać rozprzestrzenianie się zakażeń. Pacjenci, umawiani na wizytę pojedynczo, na konkretną godzinę, nie mają kontaktu z innymi chorymi, dzięki czemu ryzyko zakażenia się jest zminimalizowane. Taki system do tej pory się sprawdził, przychodnie POZ nie stały się ogniskiem epidemicznym. Także obecnie nie ma powodu, by rezygnować z tego trybu pracy. Mamy w Polsce wciąż stan epidemii, bo przecież nie został odwołany. Zakażonych przybywa każdego dnia, więc nie możemy ulegać iluzji, że życie wróciło do normy, bo jeszcze długo się to nie stanie.

         Małgorzata Stokowska-Wojda zastrzega, że tak naprawdę nikt nie wie, co się wydarzy w najbliższych miesiącach - czy na skutek znoszenia ograniczeń znacząco wzrośnie liczba zakażeń, czy też wirus stanie się mniej groźny. Jednak wielu ekspertów ostrzega przed kolejną falą epidemii, która może nadejść jesienią i dodatkowo nałożyć się na okres wzmożonych zachorowań na grypę. Zdaniem lekarki, warto te przestrogi mieć na uwadze i przygotować się na ten być może jeszcze trudniejszy okres. Jednocześnie lekarka zaleca zachowanie ostrożności - nawet jeśli przepisy pozwalają już niemal na wszystko.

- Żelazną zasadą powinno być przede wszystkim unikanie większych skupisk ludzi, zwłaszcza gdy dotyczy to rozrywki, a nie konieczności - mówi Małgorzata Stokowska-Wojda. - Wprawdzie można już organizować wesela, ale czy wirus wie, że ma nie przenosić się między gośćmi weselnymi? Przepisy nie uchronią nikogo przed chorobą. Wskazany jest za to zdrowy rozsądek i to nim powinniśmy się kierować. To nie jest jeszcze dobry czas na zupełny luz.

Towarzystwo Ubezpieczeń INTER Polska, ubezpieczyciel branży medycznej, przedłużył do 30 czerwca 2020 bezpłatne porady prawne związane z epidemią koronawirusa SARS-CoV-2 dla wszystkich podmiotów leczniczych oraz lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) zrzeszonych w Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie.  Usługę realizują wyspecjalizowani w prawie medycznym prawnicy, którzy współpracują z INTER Polska w ramach ubezpieczeń ochrony prawnej. Porady świadczone są w formie telekonsultacji 24h na dobę przez 7 dni w tygodniu i umożliwiają uzyskanie pisemnej opinii prawnej sygnowanej przez adwokata bądź radcę prawnego.

„– mając na uwadze naszą wieloletnią, dobrą i twórczą współpracę z Porozumieniem Zielonogórskim oraz zgłaszane do nas potrzeby, podjęliśmy decyzję o bezpłatnym udostępnieniu wszystkim podmiotom zrzeszonym w Federacji usługi asysty prawnej. Przesyłamy słowa wielkiego uznania całemu personelowi pracującemu na co dzień w podmiotach leczniczych – mówi Janusz Szulik, Prezes Zarządu TU INTER Polska.”

Jak uzyskać pomoc prawną?

Aby skorzystać z bezpłatnych porad prawnych w związku z epidemią korona wirusa wystarczy zadzwonić pod numer 22 333 77 00.

·   Porady świadczone są w formie telekonsultacji
·   Można otrzymać opinię prawną na piśmie, sygnowaną przez adwokata lub radcę prawnego
·   Usługa dostępna 24 godziny na dobę / 7 dni w tygodniu do 30.06.2020
·   Usługa dostępna bezpłatnie dla wszystkich członków Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie

Nie ma podstaw prawnych do wystawiania przez lekarza zaświadczeń o braku przeciwskazań do przyjęcia dziecka do żłobka lub przedszkola. Takie żądania placówek są nieuzasadnione i nie powinny być spełniane. W czasie epidemii w przychodniach podstawowej opieki zdrowotnej przyjmuje się zdrowe dzieci jedynie na szczepienie, ewentualnie badania bilansowe.

Zapowiedź otwarcia żłobków i przedszkoli spowodowała pierwsze prośby rodziców o zaświadczenia, że ich pociechy są zdrowe i mogą uczęszczać do placówki. Lekarze POZ spodziewają się, że takich próśb będzie coraz więcej, w miarę szerokiego wznawiania działalności żłobków i przedszkoli. Ekspert Porozumienia Zielonogórskiego Joanna Szeląg zwraca uwagę, że wystawianie takich zaświadczeń jest nie tylko nieuzasadnione prawnie, ale także wiąże się z narażeniem na niebezpieczeństwo zakażenia zarówno samego dziecka, jak i personelu przychodni.

- Kierownictwo placówek opiekuńczych nie ma podstaw prawnych, by domagać się od rodziców takich zaświadczeń - wyjaśnia Joanna Szeląg. - W obecnej sytuacji epidemiologicznej przyjmujemy w przychodniach zdrowe dzieci tylko na szczepienie i w razie konieczności wykonania bilansu. Ograniczamy do minimum zbędne wizyty ze względów bezpieczeństwa. W dobie epidemii nie jesteśmy przecież w stanie u nikogo wykluczyć zakażenia bezobjawowego. Badanie zdrowych dzieci celem wystawienia zaświadczenia, że są zdrowe, byłoby absurdem. Zwłaszcza obecnie, gdy pojęcie „zdrowe” odnosi się do braku zakażenia koronawirusem. A tego przecież lekarz nie stwierdzi na podstawie badania.

źródło: Porozumienie Zielonogórskie

120 mln zł dodatkowo dostaniemy z Unii Europejskiej na e-zdrowie.

Komisja Europejska zatwierdziła zmiany w projekcie budowy elektronicznej platformy usług publicznych w zakresie ochrony zdrowia, finansowane z programu Polska Cyfrowa. Dodatkowe środki mają być przeznaczone na zwiększenie liczby usług on-line, niewymagających bezpośredniego kontaktu personelu medycznego z pacjentem i poprawę jakości obsługi pacjentów.

Projekt e-zdrowie zyska nowe elementy, dotyczące m.in. już funkcjonujących e-recepty i e-porady.  Pacjent lub jego opiekun prawny będzie mógł zamówić e-receptę zdalnie, przez Internetowe Konto Pacjenta, dzięki czemu kontynuacja leczenia farmakologicznego stanie się jeszcze prostsza. Wszystko wskazuje na to, że wdrożona tuż przed wybuchem epidemii w podstawowej opiece zdrowotnej teleporada, stanie się pełnoprawnym narzędziem pracy w całym systemie ochrony zdrowia.

-To dobra wiadomość - ocenia wiceprezes Porozumienia Zielonogórskiego i ekspert Federacji ds. informatyzacji Tomasz Zieliński. - Kiedy teleporada weszła w życie, stanowiła marginalną część w pracy POZ. Dopiero wybuch epidemii spowodował, że stała się tak ważnym i bezpiecznym sposobem na udzielanie świadczeń medycznych. Sprawdziła się doskonale. Możliwość korzystania z tej formy pracy lekarzy ograniczyła rozprzestrzenianie się zakażenia koronawirusem, a jednocześnie zapewniła pacjentom ciągłość opieki medycznej.

Nowe funkcjonalności e-zdrowia przydadzą się nie tylko podczas pandemii, ale także w sytuacjach zwyczajnych, jak np. coroczny sezon wzmożonych zachorowań na grypę i inne infekcje. Nie w każdej sytuacji potrzebne jest osobiste zbadanie pacjenta w gabinecie, a przypadkowy kontakt z innymi pacjentami w poczekalni zawsze niesie ryzyko wzajemnego zarażenia. Jeśli bez problemu będzie można uzyskać przez telefon nie tylko poradę, ale e-receptę, e-skierowanie, elektroniczne zwolnienie lekarskie, wszystkim to wyjdzie na zdrowie.

„My, lekarze rodzinni i pielęgniarki Porozumienia Zielonogórskiego, mimo pandemii nadal jesteśmy z wami. Codziennie mamy z wami kontakt telefoniczny, a gdy trzeba, organizujemy wam bezpieczne wizyty w przychodniach lub odwiedzamy was w domach. Bądźcie spokojni, nie zostaniecie bez naszej pomocy” - spot tej treści od 4 do 8 maja wyemitują lokalne stacje radiowe w całej Polsce. Porozumienie Zielonogórskie rusza z kampanią społeczną, adresowaną do swoich pacjentów, by zapewnić ich o tym, że w tych trudnych czasach podstawowa opieka zdrowotna działa, zapewniając pomoc medyczną w możliwie najbezpieczniejszych warunkach.

-Zdecydowaliśmy się na taką formę przekazu, ponieważ w związku z pandemią nasila się zjawisko strachu przed kontaktem ze służbą zdrowia, co wywołuje nieraz dramatyczne rezultaty - wyjaśnia prezes Porozumienia Zielonogórskiego Jacek Krajewski. - Wielu pacjentów jest zdezorientowanych, a informacje w mediach na temat zakażeń koronawirusem w podmiotach leczniczych skłaniają ludzi do unikania lekarza nawet wówczas, gdy jest to konieczne. Obserwujemy narastającą falę przypadków „przeczekiwania” pojawiających się dolegliwości, nawet bardzo niepokojących. Jest to niebezpieczne w licznych chorobach, a dotyczy w większości osób starszych, które są szczególnie narażone na ciężki przebieg choroby wywołanej przez koronawirusa i częściej niż młodsi boją się wychodzić z domu. Chcemy ich przekonać, że telefoniczna konsultacja z lekarzem lub pielęgniarką podstawowej opieki zdrowotnej pozwala na rozwiązanie wielu problemów zdrowotnych, a w razie konieczności bezpośredniego badania zachowujemy wszelkie środki ostrożności. Nie warto ze strachu przed koronawirusem narażać się na być może bardziej groźne skutki zaniechania leczenia.

Jacek Krajewski tłumaczy, że do tej grupy pacjentów nie dotrze się przez internet, ale często są oni słuchaczami radia. Stąd pomysł na spot radiowy.

SPOT RADIOWY

Cywilizacja oferując człowiekowi wiele udogodnień każe za nie płacić. Ceną jest między innymi zwiększona ilość zachorowań na choroby zwane plagami cywilizacji. Oprócz chorób układu krążenia i cukrzycy zalicza się do nich schorzenia alergiczne, w tym astmę.

Na astmę choruje ponad 300 mln osób na całym świecie, szacuje się, że ilość tych osób z czasem będzie rosnąć.

Astma objawia się przewlekłym kaszlem, również nocnym, świszczącym oddechem, dusznością. 

W zależności od natężenia objawów wyróżnia się astmę o przebiegu:

1. lekkim
2. umiarkowanym
3. ciężkim

Większość chorych na astmę (50-75%) ma postać lekką. Osoby te przyjmują leki doraźnie. Jednak są narażone na zaostrzenia astmy charakteryzujące się dusznością i wymagające interwencji medycznej w trybie nagłym.

Wiadomo, że astma zależy od czynników genetycznych i środowiskowych. Dziedziczenie astmy jest skomplikowane, wielogenowe i nie do końca poznane. Jeżeli jedno z bliźniąt jednojajowych cierpi na astmę, prawdopodobieństwo wystąpienia tej choroby u drugiego bliźniaka określa się na 25%.

Więcej wiemy o czynnikach środowiskowych. Do najczęstszych czynników wywołujących, lub zaostrzających objawy astmy należą:

1. Pyłki roślin (publikowane są tzw. kalendarze pylenia, by osoby z alergią miały możliwość zapobiec zaostrzeniu).
2. Sierść zwierząt.
3. Pleśnie.
4. Roztocza kurzu domowego.
5. Pierze.
6. Karaczany.
7. Substancje chemiczne, przede wszystkim lotne związki organiczne.
8. Infekcje głównie wirusowe.
9. Niska temperatura otoczenia, zwłaszcza wyjście z ciepłego pomieszczenia na zimno.
10. Wysiłek fizyczny.

Wszyscy wiedzą, że osoby cierpiące na astmę powinny dbać o porządek i często sprzątać mieszkanie celem zmniejszenia ilości kurzu i potencjalnie alergizujących zanieczyszczeń. Jednak sprzątanie też może być wysoce szkodliwe, jeżeli użyje się do tego nieodpowiednich środków.

Często używaną substancją o jednoczesnym działaniu drażniącym i alergizującym jest chlorek benzalkonium. Wchodzi on w skład wielu środków odkażających i leków. Najbezpieczniejszym środkiem do odkażania powierzchni dla osób z alergią jest para wodna o odpowiedniej temperaturze i ciśnieniu.

Znaczny wzrost częstości objawów astmy (o 30-50%) występuje u osób mieszkających w wilgotnych lub zagrzybionych domach. Narażenie na pleśnie sprzyja nie tylko astmie, ale zwiększa częstotliwość infekcji układu oddechowego.

Ryzyko rozwoju astmy znacznie rośnie podczas narażenia na pary, gazy, pyły i dymy. Szkodliwy wpływ ma ekspozycja nawet na małe stężenie substancji takich jak dym tytoniowy,  środki ochrony roślin, środki czyszczące i odkażające, spaliny z silników wysokoprężnych, tlenki azotu.

Narażenie na czynniki szkodliwe w miejscu pracy ma bardzo istotne znaczenie. Stwierdzono, że 25% przypadków astmy u dorosłych ma ścisły związek z pracą zawodową.

Do zawodów szczególnie predysponujących do astmy należą: pielęgniarki, personel sprzątający, asystenci sportowi i rekreacyjni, pracownicy przemysłu drzewnego oraz narażeni na kontakt z pestycydami.

Prawidłowo prowadzone leczenie znacznie zmniejsza objawy astmy i poprawia komfort życia. Pomocne jest stosowanie technik kontrolowanego oddychania. Powszechnie są stosowane preparaty wziewne. Lek zaaplikowany do układu oddechowego pozwala oddychać pełną piersią. Jednak według danych nadzoru farmaceutycznego tylko 50% chorych przestrzega zaleceń lekarskich.

Najczęstsze „grzechy” chorych na astmę to:

1. Nieregularne zażywanie leków (realizacja tylko ok. 22% recept w ciągu roku).
2. Niezgodne z zaleceniem lekarskim zaprzestanie leczenia.
3. Niewłaściwa, a przez to nieskuteczna technika zażywania leków wziewnych.

Postęp medycyny przewiduje nowe metody leczenia również dla chorych na astmę.

Leki biologiczne, w których pokłada się wielkie nadzieje znalazły zastosowanie również w leczeniu astmy.

U najciężej chorych na astmę pozostaje termoplastyka oskrzeli. Wprowadzony dzięki bronchoskopowi do światła oskrzela koszyczek nagrzany do wysokiej temperatury selektywnie niszczy mięśnie oskrzeli. Metoda ta znajduje się jeszcze na etapie badań naukowych, bo nie oceniono odległych w czasie skutków jej działania, co jest niezbędne przed dopuszczeniem do powszechnego użytkowania.

Oprócz zdobyczy nowoczesnej medycyny warto samemu zadbać, by uchronić się przed zaostrzeniami astmy:

1. Wskazane jest podczas zakupów sprawdzić skład specyfiku czyszczącego, żeby uniknąć przykrych niespodzianek. Do preparatów przeciwwskazanych osobom z astmą należą te zawierające chlor i aldehydy.
2. Należy unikać mieszania środków wybielających ze związkami chemicznymi zawierającymi azot i z kwasami.
3. Należy unikać stosowania wybielaczy i innych substancji chemicznych w źle wentylowanych pomieszczeniach.
4. Zaleca się używanie wybielaczy w aerozolu zamiast przecierania materiałów takim środkiem.
5. Nie powinno się korzystać z preparatów zawierających aldehyd glutarowym, można zastąpić go bezpieczniejszym mniej lotnym orto-ftalaldehydem.
6. Renowacja zawilgoconych domów i biur zmniejsza częstość objawów astmy.
7. Sprzyja temu również stosowanie środków grzybobójczych, właściwa wentylacja pomieszczeń i szybka likwidacja wycieków z instalacji wodno-kanalizacyjnej.
8. Warto też ściśle stosować się do zaleceń lekarskich. 

Małgorzata Stokowska-Wojda