„Zosia jest taka malutka, czy na pewno wszystko jest w porządku?” Rodzice często szukają odpowiedzi na podobne pytania. Nasz wzrost jest uwarunkowany genetycznie i trudno oczekiwać, że dziecko mamy o wzroście 154 cm i taty 162 cm będzie w przyszłości koszykarzem. Bardzo istotna jest ocena, czy wzrastanie dziecka jest jeszcze prawidłowe, czy już stanowi powód do niepokoju. Niedobór wzrostu jest bardzo poważnym problemem. Dotknięty nim człowiek często odczuwa deficyt własnej wartości, przewlekłe frustracje, a w skrajnych przypadkach niskorosłość utrudnia życie codzienne, korzystanie z wielu urządzeń, prowadzenie samochodu, ogranicza życie zawodowe i utrudnia znalezienie partnera. Kluczowe jest rozpoznanie problemu we właściwym czasie. U młodego człowieka, który dojrzeje płciowo, kości kończą wzrastanie i nie ma możliwości wyrównania niedoboru wzrostu.

W ocenie wzrostu dziecka podstawą jest dokładny pomiar. U dzieci do 18 miesiąca pomiar wykonuje się w pozycji leżącej przy użyciu liberometru. Pomiar centymetrem krawieckim po krzywiznach jest obarczony sporym błędem. U dzieci starszych pomiar wykonuje się w pozycji stojącej przy pomocy wzrostomierza. Dziecko powinno stać na stałym równym podłożu. Pięty, pośladki, łopatki i głowa powinny dotykać listwy do pomiaru wzrostu. Głowa ustawiona prosto. Do oceny wzrostu służą specjalne siatki centylowe. Wzrost poniżej 3 centyla oznacza, że wśród rówieśników badanego dziecka niższych jest od niego mniej niż 3% dzieci. Dolną granicę normy stanowi właśnie 3centyl. U dziecka ze wzrostem poniżej 3 centyla stwierdza się niskorosłość.

Bardzo ważne jest też tempo wzrastania małych pacjentów. Najlepiej oceniać je w odstępach 6 miesięcznych. Zahamowanie tempa wzrostu u dotychczas prawidłowo rosnącego dziecka jest sygnałem wysoce niepokojącym i wymaga diagnostyki.

Prawidłowe tempo wzrastania:

7cm/rok u dzieci do 3 roku życia

6cm/rok u dzieci w okresie 3 do 5 roku życia

5cm/rok u dzieci w okresie od 4 do 10 roku życia

4cm/rok u dziewcząt powyżej 10 roku życia , a także u chłopców powyżej 12 roku życia (jeszcze przed okresem dojrzewania).

Przyczyny niskorosłości:

1.      Niedożywienie białkowo-kaloryczne.

W społeczeństwie polskim około 10% dzieci jest permanentnie niedożywiona. U części z nich jest to niedożywienie wynikające z ubóstwa, czy patologii społecznych. U innych jest ono wynikiem nieprawidłowości w żywieniu lub braku konsekwencji rodziców. Dzieci często nie jedzą śniadania przed wyjściem do przedszkola lub szkoły. Na drugie śniadanie kupują słodkie pieczywo, lub wyłącznie słodycze. Krótkie przerwy utrudniają zjedzenie przyniesionej z domu kanapki. Późny obiad w domu sprawia, że dziecko uzupełnia energię wysokosłodzonymi napojami. Skutkiem jest dostateczna ilość kalorii, ale znaczny niedobór białek. Dotyczy to zwłaszcza dzieci ze słabym apetytem. Same niedobory pokarmowe mogą wywołać niskorosłość, ale często występują równocześnie z innym przyczynami niskorosłości.

2.      Niedobory wzrostu w przebiegu chorób przewlekłych                                                                                                      

• choroby przewody pokarmowego: zespoły złego trawienia i wchłaniania w przebiegu celiakii lub przewlekłych zapaleń jelit czy zapaleń wątroby
• przewlekłe choroby neurologiczne przede wszystkim mózgowe porażenie dziecięce
• ciężkie wrodzone wady serca zwłaszcza sinicze
• inne choroby przewlekłe nerek, wątroby czy płuc jak mukowiscydoza, astma oskrzelowa o ciężkim przebiegu, zaburzenia metaboliczne i choroby spichrzeniowe
• u małych dzieci przewlekłe choroby infekcyjne: gruźlica, cytomegalia, toksoplazmoza, lamblioza, tasiemczyce, zakażenie HIV.

3.   Zahamowanie wzrastania wewnątrzmacicznego.

Noworodek z niską lub bardzo niską masą urodzeniową może być dzieckiem niskorosłym.

4.      Liczne zespoły uwarunkowane genetycznie, które charakteryzują się między innymi niskorosłością (np. zespół Downa, zespół Turnera).

5.      Zaburzenia hormonalne:

• niedoczynność tarczycy
• niedobór hormonu wzrostu
• wielohormonalna niedoczynność przysadki mózgowej
• przedwczesne dojrzewanie płciowe
• niewyrównana moczówka prosta
• niedostatecznie wyrównana cukrzyca

Wszystkie zaburzenia hormonalne stanowią przyczynę niskorosłości w niespełna 16% przypadków. Czyli niedobór hormonu wzrostu powszechnie uważany za najczęstszy powód niskorosłości wcale najczęstszym nie jest.

6.       Niedobór wzrostu może być spowodowany czynnikami psychosocjalnymi takimi jak:

• choroba sieroca
• zespoły niezaspokojenia potrzeb emocjonalnych dziecka
• zespoły porzucenia przez rodziców
• alkoholowy zespół płodowy

7.       Metody terapeutyczne, które w leczeniu wielu ciężkich chorób ratują życie, ale mogą zaburzać wzrastanie dziecka:

• stany po operacjach centralnego układu nerwowego
• stany po naświetlaniu centralnego układu nerwowego
• chemioterapia
• radioterapia
• leczenie dużymi dawkami leków sterydowych

8.       Idiopatyczny niedobór wzrostu.

U 21% dzieci, które przed okresem dojrzewania są niskorosłe, nie stwierdza się żadnego z wcześniej wymienionych powodów. W czasie dojrzewania tempo wzrastania znacznie przyspiesza, a ich wzrost ostateczny mieści się w granicach normy. U tych dzieci dojrzewanie występuje nieco później. Rodzice tych dzieci są prawidłowego wzrostu i podają podobny przebieg wzrastania.

Rozpoznanie powodów niskorosłości u małego pacjenta jest trudne, bo mogą one być wieloprzyczynowe, a leczenie wymaga zaangażowania lekarzy i psychologów a często terapii całej rodziny.

Małgorzata Stokowska-Wojda

W dniu 24.12.2018 r. Biuro LZLR-P będzie nieczynne.

Federacja Porozumienie Zielonogórskie we współpracy eksperckiej z JamanoBDO opracowała własny kodeks postępowania RODO dla małych placówek medycznych. Został on złożony do Urzędu Ochrony Danych Osobowych jako pierwszy w sektorze ochrony zdrowia. 4 grudnia br. odbyło się kolejne spotkanie w UODO w związku z tym dokumentem.

         Obowiązujące od 25 maja br. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich nakłada nowe obowiązki na podmioty przetwarzające dane osobowe. Placówki medyczne do takich podmiotów należą, a dodatkowo dane, którymi dysponują, są szczególnie wrażliwe. Branża medyczna ma swoją specyfikę, którą uwzględnia kodeks opracowany przez Porozumienie Zielonogórskiego na podstawie ponad tysiąca audytów RODO przeprowadzonych przez JAMANO w poradniach POZ i AOS. Został napisany jasnym i zrozumiałym językiem, posługuje się wieloma praktycznymi przykładami wyjaśniającymi i doprecyzowującymi poszczególne konstrukcje RODO. Jest on adresowany do małych placówek medycznych, by mogły one znaleźć w nim realną pomoc we właściwej interpretacji i wdrożeniu skomplikowanych przepisów RODO.  To bardzo istotne, bo nieprzestrzeganie RODO zagrożone jest licznymi sankcjami, w tym karami finansowymi.

         Choć tworzenie kodeksów branżowych nie jest obowiązkowe, to jednak Europejska Rada Ochrony Danych zachęcała do ich tworzenia.

Od 1 grudnia 2018 roku obowiązuje obligatoryjnie wszystkich lekarzy w Polsce e-ZLA.  Politycy i prezes ZUS zignorowali stanowiska Naczelnej Rady Lekarskiej, Porozumienia Zielonogórskiego, Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Lekarzy, jak i Polskiej Federacji Pracodawców Prywatnych Ochrony Zdrowia (zrzeszających głównie lekarzy specjalistów). Wszystkie te organizacje zrzeszone w Porozumieniu Organizacji Lekarskich  (POL) przestrzegały, aby nie wprowadzać elektronicznych zwolnień w sposób obligatoryjny, ale fakultatywny. Należy pozostawić lekarzom możliwość wyboru:  wystawiania zwolnienia lekarskiego swoim pacjentom w formie elektronicznej, lub jeśli to nie jest możliwe z różnych względów - w formie papierowej. Ta rekomendacja została zawarta w stanowisku POL z dnia 14 listopada 2018 roku oraz w apelu Naczelnej Rady Lekarskiej 9 listopada 2018 roku.

W trosce o naszych pacjentów wszyscy ci polscy lekarze, którzy nie są przygotowani do e-ZLA – będą wystawiać  druk „orzeczenie o niezdolności do pracy” przygotowany przez POL.

Kategorycznie domagamy się, aby ten druk był honorowany przez ZUS i na jego podstawie nasi pacjenci mieli wypłacany zasiłek chorobowy. Przypominamy i informujemy, że podstawą wypłaty takiego zasiłku jest opłacanie składek społecznych do ZUS (w tym składki chorobowej), a nie forma orzekania o niezdolności do pracy. W tej sytuacji apelujemy do polityków i Prezes ZUS - skoro Premier Rządu RP twierdzi, że jako obywatele tego kraju mamy zawsze prawo wyboru (np. w przypadku dodatkowego oszczędzania na emerytury od przyszłego roku), to my również chcemy mieć takie prawo wyboru jako lekarze i pełnoprawni obywatele Polski – stanowczo się tego domagamy.

Postęp wiedzy na temat AIDS jest tak duży, że zakażenie wirusem HIV przestało być chorobą śmiertelną. Przy stosowaniu się do zaleceń lekarskich i regularnym przyjmowaniu leków obecnie może być dobrze kontrolowaną chorobą przewlekłą.

AIDS jest chorobą wirusową, jej podstawowym objawem są głębokie zaburzenia odporności. Mimo leczenia skutecznie hamującego namnażanie się wirusa HIV, w organizmie osoby chorej na AIDS stale trwa aktywacja procesów zapalnych i odpornościowych. Procesy te wraz z niepożądanym działaniem leków sprzyjają rozwijaniu się chorób towarzyszących zakażeniu HIV np. nadciśnieniu tętniczemu, chorobom układu krążenia, nerek, kości, przyspieszają też starzenie się organizmu. Wymaga to korzystania przez pacjentów zakażonych HIV z pomocy wielu różnorodnych specjalistów.

Pierwszy lek do terapii AIDS został wprowadzony w 1987 roku. Obecnie stosuje się około 25 preparatów. Jednak dobór schematu leczenia nie jest prostym zadaniem i często wymaga zmiany. Na zastosowanie leków mają wpływ wywoływane przez nie objawy niepożądane (zwłaszcza z zakresu ośrodkowego układu nerwowego i przewodu pokarmowego), brak tolerancji leku przez chorego oraz choroby towarzyszące i podawane w związku z tym inne farmaceutyki. Leki hamujące namnażanie się wirusa HIV wchodzą w interakcję między innymi z lekami na zgagę, antykoncepcyjnymi, uspokajającymi i obniżającymi poziom cholesterolu. Interakcje dotyczą nie tylko leków, ale również suplementów diety i ziół np. czosnku, dziurawca, aloesu czy lukrecji. Dodatkowym utrudnieniem leczenia AIDS jest uodparnianie się wirusa HIV na stosowane leki, co stwarza konieczność zmiany dotychczasowego schematu leczenia. Biorąc pod uwagę fakt, że w terapii jednoczasowo stosuje się zwykle trzy preparaty, ilość kombinacji jest ograniczona.

Leczenie AIDS rozpoczynane jest najczęściej bezpośrednio po zdiagnozowaniu zakażenia HIV. Dotyczy to również kobiet w ciąży. Jeżeli do 32-34 tygodnia ciąży mimo leczenia nie udało się osiągnąć pełnego zahamowania namnażania się wirusa HIV ciąża rozwiązywana jest cięciem cesarskim. Leczeniu podlegają nie tylko osoby chore (te, u których wystąpiły objawy), ale również nosiciele (osoby, u których stwierdzono zakażenie HIV, ale objawów jeszcze nie mają).

Mimo postępów w zapobieganiu przenoszenia wirusa HIV, leczeniu AIDS oraz znacznych wysiłków edukacyjnych licznych organizacji wskaźnik nowych zakażeń pozostaje na niezmienionym poziomie w ciągu ostatniej dekady. O tym, że zahamowanie rozprzestrzeniania się współczesnej plagi należy uznać za sukces świadczą badania na osobach z największych grup ryzyka AIDS. Badania prowadzone na grupie zakażonych mężczyzn utrzymujących stosunki homoseksualne wykazały, że pod wpływem leczenia w wydzielinach ich narządów płciowych znacznie spada stężenie wirusa HIV, co zdecydowanie obniża ryzyko przeniesienia zakażenia na inną osobę. Ogromną rolę w zmniejszeniu zasięgu AIDS ma jak najwcześniejsze wykrycie zakażenia i objęcie leczeniem jak największej grupy zakażonych.

Ciągle trwają prace nad nowymi lekami przeciwko wirusowi HIV. Celem jest trwała skuteczność działania leku, ale również bezpieczeństwo jego stosowania. W bardzo zaawansowanej fazie, bo w trakcie procesu rejestracji są leki długodziałające, które wystarczy podać raz na 4 lub 8 tygodni.

Organizacja Narodów Zjednoczonych powołała wspólny program zwalczania AIDS i HIV (UNAIDS). W 2014 roku postawił on sobie za cel 90-90-90, czyli zdiagnozowanie 90% osób zakażonych wirusem HIV, zapewnienie leczenia 90% zdiagnozowanych i osiągnięcie pełnego zahamowania namnażania się wirusa u 90% leczonych w 2020 roku.

Małgorzata Stokowska-Wojda

Warszawa 28 listopada, 2018 r.

Porozumieniem zakończyło się spotkanie przedstawicieli Ministerstwa Zdrowia, Narodowego Funduszu Zdrowia oraz Federacji Porozumienie Zielonogórskie dotyczące aneksowania umów

w Podstawowej Opiece Zdrowotnej. Lekarze POZ zrzeszeni w Porozumieniu Zielonogórskim podpiszą aneksy, które będą obowiązywać do końca 2019 roku.

Stało się to możliwe po długich negocjacjach, które w dniu dzisiejszym zakończyły się osiągnięciem konsensusu zarówno w kwestii finansowania POZ, jak również w kwestiach dotyczących e-zdrowia. Strony postanowiły zgodnie współpracować, szczególnie na poziomie regionalnym przy wsparciu personelu medycznego w skutecznym wdrażaniu e-zdrowia, w tym e-ZLA, e-recepty i e-skierowania.  Osiągnięcie porozumienia stało się możliwe dzięki dobrej woli i zrozumieniu obu stron, które brały udział w negocjacjach.

Pacjenci mogą czuć się bezpiecznie, wszystkie gabinety lekarzy rodzinnych będą otwarte
po 1 grudnia, tak jak dotychczas.

Opryszczkę zwykle kojarzymy z pęcherzykiem na wardze i infekcją, którą można zarazić inną osobę podczas pocałunku. Rzecz jest bardziej skomplikowana.

Opryszczka jest chorobą wirusową wywoływana przez dwa różne wirusy. Jeden częściej wywołuje opryszczkę jamy ustnej tzw. wargową, drugi jest odpowiedzialny za opryszczkę narządów płciowych.

Do zakażenia dochodzi w wyniku bezpośredniego kontaktu uszkodzonej skóry lub błony śluzowej z wydzielinami osoby chorej na opryszczkę lub nosiciela.

Zakaźne są:

• Ślina
• Łzy
• Wydzielina z pochwy
• Wydzielina szyjki macicy
• Wydzielina cewki moczowej
• Nasienie
• Mocz

Zakażenie może następować drogą płciową, ale może też być wywołane kontaktami nieseksualnymi np. korzystaniem ze wspólnej łazienki. Bezpośrednio po wniknięciu wirusa do organizmu może wystąpić skąpoobjawowa infekcja lub objawów może nie być wcale. Wirus przedostaje się do tkanki nerwowej i tam wchodzi w stan uśpienia. Czynniki obciążające organizm mogą go „obudzić” i wywołać nawrót opryszczki.

Opryszczka częściej występuje u kobiet.

Nawroty opryszczki indukują :

I. Czynniki miejscowe:

1. Mikrourazy
2. Miejscowe środki drażniące
3. Promienie ultrafioletowe czyli nasłonecznienie i solarium

II. Czynniki ogólne:

1. Spadek odporności
2. Stosowanie leków immunosupresyjnych
3. Infekcyjne choroby przebiegające z gorączką
4. Oziębienie organizmu
5. Stres
6. Przemęczenie
7. Menstruacja

Opryszczka jamy ustnej często występuje jako Opryszczkowe zapalenie jamy ustnej i dziąseł. Dotyczy najczęściej dzieci poniżej 5 roku życia. Objawy zazwyczaj są niewielkie, ale w przypadku pełnoobjawowego zakażenia stan dziecka może być ciężki. Pojawia się gorączka, osłabienie, niechęć do jedzenia, nadmierne wydzielanie śliny, nieprzyjemna woń z ust, powiększenie węzłów chłonnych. W jamie ustnej pojawiają się liczne drobne pęcherzyki, które szybko pękają tworząc rozległe i bolesne nadżerki a nawet owrzodzenia. Ponieważ wirus znajduje się w ślinie, objawy mogą rozprzestrzenić się na skórę twarzy i rąk. Dzieci najczęściej wymagają leczenia szpitalnego. Objawy ustępują w ciągu 1-2 tygodni.

Nawrotowa opryszczka wargowa pojawia się u starszych dzieci i dorosłych. Umiejscawia się na pograniczu skóry i błony śluzowej najczęściej w obrębie czerwieni wargowej. Pierwszymi objawami są: pieczenie, swędzenie i drętwienie. Później pojawiają się swędzące pęcherzyki na rumieniowym podłożu. Pęcherzyki pękają i pokrywają się strupem. Zmiany goją się zazwyczaj w ciągu 7 dni.

Opryszczka narządów płciowych dotyczy zarówno kobiet jak i mężczyzn. Opryszczka genitalna jest najczęstszą chorobą przenoszoną drogą płciową.

Do czynników ryzyka tej choroby należą:

1. Płeć żeńska
2. Średni wiek
3. Występowanie innych chorób przenoszonych drogą płciową
4. Choroby układu moczowego
5. Wczesne rozpoczęcie aktywności seksualnej
6. Wielu partnerów seksualnych
7. Ryzykowne zachowania seksualne
8. Niestosowanie prezerwatyw
9. Rasa czarna
10. Niski dochód
11. Niski poziom edukacji.

Ryzyko zachorowania na opryszczkę genitalną po kontakcie z osobą chorą jest bardzo duże i wynosi 75%. Pierwsze objawy występują po 1-6 dniach od kontaktu.

W przebiegu zakażenia u kobiet najpierw pojawia się pieczenie, swędzenie, a później obrzęk i zaczerwienienie sromu i pochwy. Następnie ukazują się pęcherzyki na podłożu rumieniowym, które pękają tworząc nadżerki. Zmiany mogą być rozległe i obejmować również skórę krocza i pośladków.

U mężczyzn pęcherzyki występują głównie na napletku i w rowku zażołędnym, a także na skórze prącia. Powikłaniem nieleczonej opryszczki może być stulejka.

Oprócz opryszczki wargowej i genitalnej zmiany mogą występować w miejscach nietypowych:

1. W gałce ocznej wirus może wywołać nadżerki rogówki a także zmiany w innych częściach oka np. naczyniówce
2. Nietypowe jest również opryszczkowe zapalenie gardła i
3. Opryszczkowe zapalenie odbytu.

Małgorzata Stokowska-Wojda

(Warszawa 25 listopada 2018 r.) Bez jakichkolwiek uzgodnień zakończyła się druga tura negocjacji Federacji Porozumienie Zielonogórskie z Ministerstwem Zdrowia oraz Narodowym Funduszem Zdrowia. Rozmowy rozpoczęte w czwartek kontynuowane były w niedzielę. Przedmiotem rozmów były warunki udzielania świadczeń POZ od 1 grudnia 2018 r. Obecne umowy kończą się 30 listopada.

- Przedstawiciele ministerstwa i funduszu nie dostrzegają wyzwań stojących w najbliższym czasie przed podstawową opieką zdrowotną - mówi Jacek Krajewski, prezes Porozumienia Zielonogórskiego. - Nieprzejednana postawa urzędników stawia pod znakiem zapytania realizację ważnych projektów, które planowane są już od grudnia 2018 r. Na obecnych warunkach nie widzimy możliwości szerokiego wdrożenia elektronicznych zwolnień lekarskich. Niemożliwe będzie również wprowadzenie e-recepty. Oba te projekty miały ułatwić życie pacjentom i zmniejszyć obciążenia biurokratyczne. Jak dodaje Krajewski zaproponowane przez fundusz warunki finansowe uniemożliwiają również zatrudnienie asystentów praktyk. Chociaż stworzono portal do ich rejestracji, to przy braku środków finansowych możliwość ta jest tylko iluzoryczna. Do tej pory na asystentów praktyk nie przekazano ani złotówki.

Lekarze będą coraz bardziej obciążeni biurokracją, a obiecywane przez ministerstwo ułatwienia odsuwają się w bliżej nieokreśloną przyszłość.

- Postawa Ministerstwa Zdrowia i NFZ będzie miała negatywne skutki dla pacjentów POZ - mówi Marek Twardowski, wiceprezes PZ. - W ostatnich miesiącach docierają do nas informacje o kolejnych zamykanych praktykach, w których miejsce nie pojawiają się nowe. Zdaniem Marka Twardowskiego wobec coraz większych obowiązków i braku zachęt do pracy w POZ trudno oczekiwać, że młodzi lekarze będą chcieli wiązać swoją przyszłość z tym sektorem ochrony zdrowia, już w tej chwili średnia wieku lekarzy POZ to około 60 lat.

Twardowski zwraca także uwagę, że w najnowszym raporcie OECD r. na temat systemów opieki zdrowotnej w Europie, Polska spadła na ostatnie miejsce pod względem liczby lekarzy na 1000 mieszkańców i odsetka lekarzy POZ w porównaniu do wszystkich lekarzy w systemie. - Zajmujemy za to jedno z pierwszych miejsc pod względem liczby porad udzielanych przez jednego lekarza w POZ - dodaje. - Sytuacja taka stanowi realne zagrożenie dla pacjenta, który jest zaopatrywany przez przemęczonego i pracującego pod presją czasu lekarza. Oczekujemy pilnej zmiany podejścia Ministerstwa Zdrowia do problemów podstawowej opieki zdrowotnej. W przeciwnym razie w bardzo krótkim czasie pacjenci będą tracić możliwość opieki swojego lekarza POZ – mówi Twardowski.

Rozwój każdego człowieka wiąże się z doświadczaniem różnego rodzaju stresów. Część z nich jest wpisana w normalny rozwój dzieci i stanowi naturalny element konieczny do osiągnięcia kolejnych etapów rozwoju dojrzałości emocjonalnej. Jako społeczeństwo jesteśmy narażeni na coraz bardziej stresogenne warunki życia. Czasami zapominamy, że równie mocno jak na dorosłych, a może nawet bardziej, oddziałują one na dzieci.

Seyle definiuje stres jako niespecyficzną reakcję organizmu na czynniki, które są dla niego szkodliwe.

Świat stawia przed młodym człowiekiem bardzo wysokie wymagania. Nie zawsze są to rodzice realizujący za pośrednictwem dziecka własne niespełnione ambicje w postaci szkoły muzycznej, klubu sportowego i biegłej znajomości kilku języków obcych. Niebagatelną rolę w tym aspekcie pełnią media społecznościowe pozwalające na porównywanie osiągnięć szerokiej grupy młodych ludzi i stymulujące ich do podejmowania kolejnych wyzwań.

Bardzo ważnym źródłem stresu u dzieci są relacje rodzinne. Dotyczy to nie tylko tzw. rodzin patologicznych. Często są to rodzice o wysokim statusie społecznym, którzy nie zaspokajają emocjonalnych potrzeb swoich dzieci, koncentrując się na materialnych aspektach życia. Okazało się, że zarówno stawianie dziecku nadmiernych wymagań jak i nie stawiania ich wcale są dla dziecka równie stresogenne.

Odczuwanie przez dziecko konkretnej sytuacji jako stresującej zależy od otaczającego je środowiska (rodzina, przedszkole, szkoła, czynniki społeczne i kulturowe), ale również od odporności i wrażliwości samego dziecka.

Stres można podzielić na:

1. Normatywny - fizjologiczny, który jest wpisany w normalne życie i stymuluje u dziecka rozwój i kształtowanie nowych mechanizmów adaptacyjnych.
2. Ponadnormatywny - nadmierny, który swoja specyfiką, natężeniem lub czasem trwania przekracza wydolność adaptacyjną dziecka.

Długi czas myślano, że zaburzenia związane ze stresem, czy zaburzeniami nastroju nie dotyczą dzieci. Pogląd ten prawdopodobnie wynikał z faktu, że dzieci nie umieją opowiedzieć o swoich emocjach. Dziecko potrafi powiedzieć co najwyżej: „Jest mi źle”. Im młodsze dziecko, tym trudniej uświadomić mu własne emocje, a co dopiero o nich mówić. W związku z powyższym, stres u dziecka często wyraża się w różnych dolegliwościach somatycznych.

Objawami, które mogą stanowić manifestację stresu u dzieci są:

1. Objawy w zakresie układu pokarmowego:
• bóle brzucha lub uczucie dyskomfortu
• nudności, wymioty, odbijania
• uczucie wzdęcia, rozpierania, ciężkości w brzuchu
• częste lub luźne stolce
• niesmak w ustach lub obłożony język
2. Objawy w zakresie klatki piersiowej:
• pobolewanie, ucisk, czy dyskomfort w klatce piersiowej
• przyspieszona akcja serca
• krótki oddech pomimo braku wysiłku
• uczucie trudności w nabraniu powietrza
• hiperwentylacja (zbyt szybki oddech)
• kaszel
• czkawka
• aerofagia (nerwowe połykanie powietrza)
3. Objawy ze strony układu moczowo-płciowego:
• częste oddawanie moczu
• dyskomfort przy oddawaniu moczu
• nieprzyjemne wrażenie w okolicy narządów płciowych
• u miesiączkujących dziewczynek zaburzenia miesiączkowania
4. 4.Inne:
• bóle głowy
• świąd skóry
• zgrzytanie zębami (często postrzegane przez rodziców jako objaw robaczycy)
• uczucie ciała obcego w gardle zwane „gałką histeryczną”
• pobolewanie kończyn

U małych dzieci najczęstszym objawem stresu są bóle brzucha, u starszych bóle głowy.

Ze względu na siłę działania stres można podzielić na:

1. Słaby.
2. Umiarkowany.
3. Duży.

Z uwagi na czas działania wyróżnia się stres:

1. Ostry - pojawia się nagle i trwa stosunkowo krótko.
2. Przewlekły - trwa długo i jest najbardziej szkodliwy dla dziecka.

Przyczynami stresu u dziecka są czynniki

1. Wewnętrzne (indywidualna wrażliwość dziecka, obciążenie chorobą przewlekłą, nieśmiałość, skłonność do perfekcjonizmu).
2. Zewnętrzne:

• relacje rodzinne
• środowisko rówieśnicze
• szkoła, przedszkole czy inne obszary w których funkcjonuje dziecko (klub sportowy, harcerstwo itp.)

Świadomość powagi problemu sprawiła, że została opracowana charakterystyka stresu współczesnych dzieci:

1. „Zbyt wiele, zbyt wcześnie” - zwiększona różnorodność zjawisk szkodliwych wśród dzieci (zachowania autoagresywne, w tym samobójcze, używanie substancji psychoaktywnych, przemoc) z obniżeniem granicy wieku dzieci, które są na te zjawiska narażone.
2. „Zbyt wiele dobrego” - nadmierna stymulacja dzieci licznymi zabawkami, dobrami materialnymi, grami komputerowymi i mediami powoduje, że dzieci mają problem z samodzielnym zorganizowaniem czasu, regulacją własnych emocji, radzeniem sobie z nudą. Czasem skutkuje to presją, by być najlepszym i patologicznym współzawodnictwem w grupie rówieśniczej.
3. „Zbyt mało dobrego”- brak uwagi, miłości i bliskości ze strony rodziców zaabsorbowanych swoim życiem sprawia, że dziecko pozostaje często pod opieką osób trzecich. Zaburza to rozwój więzi z rodzicami, stabilność emocjonalną i poczucie bezpieczeństwa u dziecka.
4. „Za dużo stresu - za mało rodziny” -w ostatnich latach rośnie ilość rozwodów. Zwiększa się liczba dzieci wychowywanych przez jednego z rodziców lub przez oboje na zmianę. Rośnie też ilość tzw. rodzin patchworkowych. Rozwiedzeni rodzice wchodzą w nowe związki, zmienia się struktura rodziny, pojawia się nowe rodzeństwo. Taka sytuacja może osłabiać poczucie bezpieczeństwa dziecka i stanowić dla niego stres.
5. „Zbyt dużo stresu nadmiernego” - doświadczanie stresu zbyt intensywnego (przekraczającego możliwości adaptacji dziecka) skutkuje zaburzeniami w funkcjonowaniu młodego organizmu.

W diagnostyce i leczeniu skutków działania stresu u dzieci i młodzieży najistotniejsza jest identyfikacja czynników stresogennych i współdziałanie rodziny dziecka i środowisk, w których dziecko funkcjonuje. Opóźnienie w rozpoznaniu problemu i podjęciu właściwych działań skutkuje zaburzeniami w życiu społecznym i tworzeniem relacji międzyludzkich. Pojawiają się problemy w szkole, niska samoocena, trudności w funkcjonowaniu w grupie rówieśniczej, stosowanie używek.

Małgorzata Stokowska-Wojda