Niezauważalny wróg.

Otaczające nas światło słoneczne jest czymś tak oczywistym, że nie zawsze je zauważamy. Jeszcze mniej zauważalna jest podczerwień, która do niedawna była uznawana za niewidzialną dla ludzkiego oka. Dobrodziejstwo czy zagrożenie?

O działaniu promieniowania ultrafioletowego, które jest częścią światła słonecznego wiemy stosunkowo dużo. Oprócz stymulowania syntezy dobroczynnej Vitaminy D₃, przyśpiesza procesy starzenia się skóry. Działając uszkadzająco na DNA komórek naskórka i skóry właściwej, sprzyja tworzeniu się zmian przednowotworowych i nowotworowych. 

Promieniowanie ultrafioletowe (UV) składa z trzech składowych o różnej długości fal: UVA, UVB i UVC. Warstwa ozonowa otaczająca Ziemię pochłania w całości promieniowanie UVC, w 90% UVB i zupełnie nie zatrzymuje UVA. Promienie UVB stanowią zaledwie 5% docierającego do Ziemi ultrafioletu, ale to głównie one są odpowiedzialne za uszkodzenia skóry prowadzące to szybszego jej starzenia się i zmian nowotworowych. Promieniowanie UVB w naszej szerokości geograficznej jest najintensywniejsze w godzinach okołopołudniowych w miesiącach wiosenno-letnich. Warto wiedzieć, że ten rodzaj promieniowania nie przechodzi przez szyby. 

Promieniowanie UVA ma podobne natężenie przez cały dzień, to właśnie ono powoduje schorzenia skóry zwane fotodermatozami jak np. pokrzywka świetlna znana powszechnie jako „uczulenie na słońce”. Na ten rodzaj promieniowania szczególnie powinny uważać również osoby przyjmujące leki fotouczulające. Ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe może dać bardzo nieprzyjemne zmiany skórne. Promieniowanie UVA nie ma wahań natężenia nie tylko w ciągu dnia, ale jest intensywne nie tylko latem, ale również w miesiącach zimowych. Ponadto szyby okienne czy samochodowe nie stanowią dla niego bariery. Osoby szczególnie wrażliwe powinny chronić skórę bez względu na porę roku, w pomieszczeniach i podczas jazdy samochodem.

Ostatnio przedmiotem zainteresowania i badań naukowych stała się podczerwień. Jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali między światłem widzialnym a falami radiowymi. Podczerwień jest promieniowaniem cieplnym. Do nie dawna uważano, że jest niewidzialna dla ludzkiego oka. Badania dowiodły, że jesteśmy w stanie zobaczyć krótki błysk lasera z zakresu bliskiej podczerwieni. Ale nie to dla ludzkiego organizmu jest najważniejsze. Promieniowanie podczerwone ma podobne działanie na skórę jak ultrafiolet. Powoduje przyśpieszenie procesów starzenia się i sprzyja chorobom nowotworowym skóry. Przegrzewanie skóry prowadzi do powstawania teleangiektazji czyli pajączków naczyniowych (poszerzenia drobnych naczyń krwionośnych skóry), zaostrza niektóre choroby np. trądzik różowaty. 

W konsekwencji okazuje się, że niezauważalne może być groźne. Na stopień zagrożenia ma wpływ środowisko naturalne. Najgrubsza warstwa ozonowa jest w okolicach biegunów, najcieńsza na równiku. Przesunięcie od bieguna do równika o 1 stopień szerokości geograficznej powoduje wzrost transmisji promieniowania UV o 3%. Nie bez znaczenia jest wysokość nad poziomem morza. Na każde 300 m powyżej poziomu morza promieniowanie UV zwiększa się o 10%. Na przenikanie ultrafioletu wpływają zanieczyszczenia, gęstość chmur i mgła. Ilość promieniowania docierającego do ludzi zależy od otoczenia w którym się znajdują. Gleba odbija 10% promieni ultrafioletowych, a śnieg, lód, biały piasek, szkło i metal ok. 85% UVB. Woda nie posiada właściwość ochronnych, ponieważ ultrafiolet przenika na głębokość 60 cm od powierzchni i wpływa na skórę kapiących się w niej osób. Dobrą ochronę daje gęsty las.

Oprócz naturalnej ochrony, skórę można osłonić najlepiej białym ubraniem, czapka z daszkiem ocieni twarz, okulary z filtrem UV ochronią oczy. Jednak najważniejszym elementem ochrony są kremy z filtrem. Nie wszystkie kremy są równie skuteczne. Osoby szczególnie wrażliwe powinny zwrócić uwagę, na te przebadane klinicznie. Oprócz dobrze znanych kremów zawierających filtry UV coraz częściej pojawiają się kremy, które dodatkowo zawierają filtry chroniące przed podczerwienią.

Wiadomo, że zarówno promieniowanie ultrafioletowe jak i podczerwone jest wykorzystywane jako forma leczenia schorzeń skórnych takich jak np. łuszczyca czy atopowe zapalenie skóry, w chorobach zwyrodnieniowych stawów i do leczenia urazów.

Powstaje pytanie czy promieniowanie jest szkodliwe czy pożyteczne?

Jednoznacznie dowiedziono szkodliwości działania zarówno promieniowania UV i podczerwieni, w związku z czym należy się przed nimi chronić. Jednak można wykorzystywać je w celach leczniczych pod pełną kontrolą i ze świadomością, że każda forma leczenia może mieć objawy niepożądane. 

Małgorzata Stokowska-Wojda